ความหมายของคำสอนในมังคลัตถที : หน้า 81/174

ประโยค- มังคลัตถทีนี้แปล เล่ม ๕ หน้า ๘๑ ทิตานิ ได้เก่า ไม่พลิกพลิ้นแล้ว เพราะกิเลสทั้งหลายตื่นค้นเป็นต้น. บทว่า สังควิติสูมุติ ความว่า จักเป็นของเข็ญ เช่นความ ระงับความกระวนกระวายแห่งจิตตรา ด้วยสมะระงับอย่างสนิท, อธิษฐาน ว่า จักดับไปไม่เหลือ ด้วยความดับโดยเป็นธรรมชาติ ไม่มีปฏิสนธิ. หาใช่แต่เวทนาทั้งหลายอย่างเดียวเท่านั้นดับไปไม่, อันปัญจขันธ์แม้ ทั้งหมดในสัตนานของพระอิศวร ก็จักดับไปไม่เหลือ. พระผู้มีพระภาค ทรงทำเทศนาไว้ด้วยมุ่งวามเป็นประธาน. พึงทราบวินิจฉัยในคำท้ายหลาย (ดังต่อไปนี้): - บทว่า อุณณู* มตา ความว่า ผู้มีจักษุขั้วจักษุ ๕ คือ พุทธจักษุ ธรรมจักษุ ทิพพจักขุ ปิฎกจักขุ สมุดจักขุ. บทว่า อนิสิสิตน ความว่า ไม่ทรงอาเชษฐธรรมอะไร ๆ ด้วยสามารถที่จะอธิษฐานหาและทิฏฐิ, อีกอย่างหนึ่ง ผู้อื่นเครื่องผูกอสรใดอาจเป็นต้นไม่ผูกพันแล้ว. บทว่า ตาทิชา ได้แก่ ผู้อื่นที่ ด้วยลักษณะแห่งบุคคลผู้อื่น กล่าวคือ ความเป็นผู้มีสุขภาพเป็นหนึ่ง ในอารมณ์ที่ปรารถนาเป็นต้นทั้งปวง ด้วย สามารถแห่งพุทธจักษุ2. บทว่า ทิฏฐุวณฺฉนิก คือ มี ได้แก่เป็น ไปอยู่ในอัตภาพนี้. บทว่า ภวานุตตสูขา ได้แก่ เพราะสิ้นไป แห่งต้นหาซึ่งนำไปสู่ภพ. บทว่า สมุประชิฏิ ความว่า มีในพลอ้น สัตว์พังถึงในเนื้อหน้า คือในภาวอันเป็นส่วนอื่นแต่กลายฉายบกัน. บทว่า ยมภู คือ ในอนุภิกษสนัพนได. บทว่า ภาวนา พรหม พระผู้มีพระภาคตรัสด้วยลิงค์วลีปลาสะ. อุปปติคพัททั้งหลายไม่มีเหลืออยมดับ คือไม่เป็นไปโดยประการทั้งปวง. บทว่า ๒ ได้แก่ ชนเหล่านั้นผู้จิต