ความหมายและเหตุต่างกันในชีวิต : หน้า 128/174

เหล่านี้ มีอะไรเป็นเหตุแปลกกัน มีอะไรเป็นความหมายต่างกัน มีอะไรเป็นเครื่องกระทำให้ต่างกัน ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอถูก ปริถามกายอย่างนั้นแล้ว พึงพากรณะแก่ปิยาภูมิเดียวีย์ เหล่านั้น อย่างนี้ว่า “ผู้มีอายุ ราเณ มีโทษน้อยแต่คลายช้า โทษ มีโทษมาก คลายเร็ว โมหา มีโทษมาก ทั้งคลายช้า.” บำลิตติยสูตร จบ. [๒๕๕] บรรดาบทเหล่านั้น นบทว่า ราโธา ได้แก่ ราเณเป็น ไปด้วยอำนาจความกำหนด. นบทว่า อุปาลาวะโช ความว่า ชื่อว่า มีโทษน้อย คือ มีโทนเพียงเล็กน้อย เพราะเหตุ ๒ ประการ คือ เพราะอำนาจโทษทางโลกบ้าง เพราะอำนาจโทอันเป็นวิบากบ้าง. ราเณมีโทษน้อยอย่างไร ? จริงอยู่ มรณิดา และปิยามีวิตา น้องสาวเป็นต้น ย่อมทำความหมกคลและวิบากหมกคลด้วยบุตรและ พี่ชายน้องชายก็ได้. ราเณ กล่าวว่า มีโทน้อย ด้วยอำนาจโททาง โลกอย่างนี้ก่อน เอ็ดธรรมว่าคปฏิสนธินอบาย อันมีอาร์สันโดย เป็นมูล ย่อมมีไม่ได้ ราเณว่า มีโทน้อย ด้วยอำนาจโทอัน เป็นวิบาก ด้วยประการดังพรรณามานะในชั้นนี้. บทว่า ทนฺวิริกี ความว่า ก็รากะนั่น แม้เมื่อจะคลาย ย่อม ค่อย ๆ คลาย ย่อยติดตามไปสั่นกานนาน เหมือนการจับเขมา น้ำมันจะนั่น แล้วไปสู่ก้อน ๒-๓ ภพ ก็ย่อมไม่หาย เพราะฉะนั้นนั่น จึงชื่อว่า ทนฺวิริกี. ๑. องฺ ติก. ๒๐/๒๕๖. ๒. มโน ปุ. ๒/๒๕๔ เป็น การนิพนธ์.