มังคลัตถทีปนี: อริสัจจ์ : หน้า 61/174

ประโยค - มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๕ หน้า ๖๑ ทั้งโลกพึงบรรจุ มีคำอธิบายว่า พึงถึงเฉพาะ เพราะฉะนั้น สัจจะ เหล่านั้น บัญฑิตจึงกล่าวว่า อริสัจจ พระพุทธเจ้า พระปัจเจกพระพุทธเจ้า และพระสาวกทั้งหลาย ซึ่งก็บแล้วว่าพระอริย ผลัดนี้ไปในความเจริญ ที่กว่าสถูณที่จะพึงพยายาม หรือเพราะอันไม่ดำเนินไปในความเสื่อม หรือเพราะประกอบโดยชอบในอริยธรรม คือโพธิปักขิยธรรม ๑๓ ย่อมแท้งตลอดลงสังฆานั้น เพราะเหตุนัน สัจจะเหล่านั้น บัญฑิตจึงกล่าวว่า อริสัจจ์" อรรถกถาสั่งจริงว่า" ก็เพราะพระอริยเจ้าทั้งหลายมีพระ พุทธเจ้าเป็นต้น ย่อมแท้งตลอดซึ่งจะจะเหล่านั้น นั่น สัจจะเหล่านั้น บัญฑิตจึงเรียกว่า อริสัจจัง" ฤทธิวังก็ว่า" คำว่า พุทธกโย ในคำว่า พุทธกโย อริยาปริญญาณุด นี้ พระอรรถกถาจารย์ ยกโวหารว่าพระ ซึ่งเป็นไปในกาลที่แทดดลอดแล้วขึ้นพูดปริมาณ คือ โวหารที่พูดกันในประโยค เป็นต้นว่า 'พระพุทธเจ้าได้สถิตถึงกรุรงแจกฐูคุร' ดังนี้ แท้จริง พระอริยเจ้ามิพระพุทธเจ้าเป็นอันเหล่านั้น ย่อมแท้งตลอดด้วยมรรค ๔ ดังนี้ และพึงเห็นการบทธเบื้องปลายในพระบทเบื้องต้น ในบทว่า อริยสัจฉบ นี้ โดยวิเคราะห์ว่า สัจจะทั้งหลาย อันพระอริย- เจ้ามีแท้งตลอด จึ่งชื่อว่า อริสัจจัง" [๒๕๒] ส่วนในบรรรถกาถามปัญหาวิกัฐ พระอรรถกถาจารย์ แสดงบทแห่งพระสูตรว่า "พระอริยเจ้าทั้งหลาย ย่อมแท้งตลอด