อาการและความหมายของกิเลส : หน้า 32/265

อาการของโรคทางจิต มี 3 อย่าง คือ 1. หิว 2. ร้อน 3. มีด อาการทั้ง 3 นี้ ถ้าจิตมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลายอย่างเกิดขึ้น แสดงว่าจิตป่วย เมื่อพิจารณาให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้นไปอีกก็จะเห็นว่ากิเลสเป็นต้นเหตุเป็นตัวการที่ชั่วร้ายที่บังคับ บัญชาใจของผู้คนตลอดถึงสรรพสัตว์ทั้งหลาย ให้คิด พูด ทำ ในสิ่งที่ไม่ดี เป็นบาปอกุศล ส่งผล ให้เกิดทุกข์โทษภัยตามมาไม่มีจบสิ้น กล่าวคือ กิเลสเป็นเหตุให้ทำอกุศลกรรม และอกุศล กรรมย่อมให้เกิดวิบาก เสวยทุกข์โทษภัย เวียนว่ายตายเกิดในภพภูมิทั้งปวง หากคนเราได้เรียน รู้จักเข้าใจกิเลสไว้ก่อน ก็อาจสามารถที่จะป้องกันหรือขจัดกิเลสให้ หมดสิ้นไปจากใจของเราทุกคนได้ในที่สุด กิเลส คือ อะไร อยู่ที่ไหน มีแหล่งที่มาอย่างไร ส่งผล ให้ได้รับทุกข์โทษภัยอย่างไร และเราสามารถกำจัดให้หมดสิ้นไปได้อย่างไร ตามแนวทางแห่ง การศึกษานี้ ย่อมเกิดผลดีและเป็นประโยชน์กับเราทุกๆ คน ในบทเรียนนี้จึงนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับกิเลสให้นักศึกษาได้ทราบเพื่อจะเป็นแนวทาง ในการศึกษาเรื่องวงจรสังสารวัฏ และกระบวนการดับกิเลสในวิปัสสนาภูมิต่อไป 2.2 ความหมายของ “กิเลส” กิเลส หมายถึง ธรรมเป็นเครื่องเศร้าหมอง ธรรมเป็นเครื่องเศร้าหมองแห่งจิต ธรรมอันยังจิตให้เศร้าหมอง ความเศร้าหมอง ความเปรอะเปื้อน (แห่งจิต) ความลำบาก ความเบียดเบียน ความกำจัด ความทำลาย ความเผา ความแผดเผา ความทุกข์ ภาวะที่ เกิดขึ้นในใจและทำใจให้เศร้าหมอง มลทิน (ของใจ) ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช 2542 แสดงความหมายไว้ว่า กิเลส หมายถึง เครื่องทำใจให้เศร้าหมอง ได้แก่ โลภ โกรธ หลง 1 พันตรี, หลงสมบุญ, พจนานุกรม มคธ - ไทย. กรุงเทพฯ : ธรรมสาร, 2546. หน้า 194. * ราชบัณฑิตยสถาน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์, 2546. หน้า 129 22 DOU สมาธิ 8 วิ ปั ส ส น า กัมมัฏฐาน