ข้อความต้นฉบับในหน้า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขินทรีย์เป็นไฉน ความทุกข์ทางกาย ความไม่สำราญทางกาย
เวทนาอันเป็นทุกข์ไม่สำราญ เกิดแต่กายสัมผัสนี้ เรียกว่า ทุกอินทรีย์
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็โสมนัสสินทรีย์เป็นไฉน ความสุขทางใจ ความสำราญทางใจ
เวทนาอันเป็นสุขสำราญเกิดแต่มโนสัมผัสนี้ เรียกว่า โสมนัสสินทรีย์
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็โทมนัสสินทรีย์เป็นไฉน ความทุกข์ทางใจ ความไม่สำราญทางใจ
เวทนาอันเป็นทุกข์ไม่สำราญ เกิดแต่มโนสัมผัสนี้ เรียกว่า โทมนัสสินทรีย์
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็อุเบกขินทรีย์เป็นไฉนเวทนาอันสำราญก็ไม่ใช่ไม่ใช่ความสำราญ
ก็ไม่ใช่ ทางกายหรือทางใจนี้ เรียกว่า อุเบกขินทรีย์”
นอกจากนี้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงอธิบายถึงอินทรีย์ทั้ง 5 ลักษณะนี้ว่า ย่อมมีทั้ง
เกิดและดับไป มีเนื้อหาคล้ายคลึงกับปฏิจจสมุปบาท
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ทุกขินทรีย์ย่อมอาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่งทุกขเวทนาเกิดขึ้น
ภิกษุนั้นไม่สบายกาย ก็รู้ชัดว่าเราไม่สบายกาย ย่อมรู้ชัดว่า เพราะผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่ง
ทุกขเวทนานั้นแหละดับไปเวทนาซึ่งเกิดแต่ผัสสะนั้น คือ ทุกขินทรีย์ที่อาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่ง
ทุกขเวทนาเกิดขึ้นนั้น ย่อมดับไป สงบไป
ดูก่อนภิกษุทั้งหลายโสมนัสสินทรีย์ย่อมอาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่งโสมนัสเวทนาเกิดขึ้น
ภิกษุนั้นสบายใจ ก็รู้ชัดว่าเราสบายใจ ย่อมรู้ชัดว่า เพราะผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่งโสมนัสสเวทนา
นั้นแหละดับไป เวทนาซึ่งเกิดแต่ผัสสะนั้นคือ โสมนัสสินทรีย์ที่อาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่ง
โสมนัสเวทนาเกิดขึ้นนั้น ย่อมดับไป สงบไป
ะอันเป็นที่ตั้งแห่งโทมนัสเวทนาเกิดขึ้น
ดูก่อนภิกษุทั้งหลายโทมนัสสินทรีย์ย่อมอาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้
ภิกษุไม่สบายใจก็รู้ชัดว่าเราไม่สบายใจย่อมรู้ชัดว่า เพราะผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่งโทมนัสเวทนานั้น
แหละดับไปเวทนาซึ่งเกิดแต่ผัสสะนั้นคือ
โทมนัสสินทรีย์ที่อาศัยผัสสะอันเป็นที่ตั้งแห่ง
โทมนัสเวทนาเกิดขึ้นนั้น ย่อมดับไป สงบไป
จึงเกิดมีขึ้น
1 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค, มก. เล่ม 31 ข้อ 926-930 หน้า 48-49.
* การเกิดขึ้นพร้อมแห่งธรรมทั้งหลายเพราะอาศัยกัน ธรรมที่อาศัยกันเกิดขึ้นพร้อม การที่สิ่งทั้งหลายอาศัยกัน
บ ท ที่ 8 อิ น ท รี ย์ 2 2
DOU 165