การทำงานของทวารในร่างกายมนุษย์ : หน้า 245/265

3. ฆานทวาร ที่ขอจมูกข้างในทั้งซ้ายและขวา จะเห็นฆานประสาท (ฆานปสาท) ซึ่งทำ หน้าที่เป็น ฆานายตนะ ทำหน้าที่รับกลิ่น มีลักษณะสัณฐานเหมือนกับกวางหรือปีกชิ้น ใสสะอาดบริสุทธิ์ ตั้งอยู่ที่ตรงกลางขอจมูกข้างในทั้งซ้ายและขวานั้นแหละ แล้วก็ตรงกลางมาน ประสาท ก็มีฆานธาตุ ซึ่งใสสะอาดบริสุทธิ์ และเล็กกว่าฆานประสาท สำหรับทำหน้าที่ดมกลิ่น และที่ตรงกลางฆานธาตุก็มีฆานวิญญาณธาตุ ซึ่งมีลักษณะสัณฐานอย่างเดียวกัน แต่ใสสะอาด บริสุทธิ์ และเล็กกว่าฆานธาตุ สำหรับทำหน้าที่รู้แจ้งว่าเป็นกลิ่นอะไร และมีสายใยสีขาวทอด ออกจากตรงกลางฆานประสาททั้งสองข้าง ผ่านขึ้นไปบนสมองศีรษะ แล้วหยั่งลงภายในพื้นเยื่อ พังผืดข้างหลัง ไปรวมจรดอยู่ที่กลางขันธ์ 5 ตรงกลางกำเนิดธาตุธรรมเดิม 4. ชิวหาทวาร ที่ลิ้น จะเห็นชิวหาประสาท (ชิวหาปสาท) กระจายอยู่ทั่วลิ้น มีลักษณะ สัณฐานเหมือนดอกบัวหรือกลีบบัว ขาวใส สะอาด บริสุทธิ์ ทำหน้าที่เป็นชิวหายตนะ สำหรับ ทำหน้าที่รับรส และตรงกลางชิวหาประสาทก็มีชิวหาธาตุ ซึ่งมีลักษณะสัณฐานเดียวกัน แต่ใส สะอาดบริสุทธิ์กว่า และเล็กว่าชิวหาประสาทซ้อนอยู่ชั้นในเข้าไป สำหรับทำหน้าที่ลิ้มรส แล้วก็ ตรงกลางชิวหาธาตุก็มีชิวหาวิญญาณธาตุ ซึ่งใสสะอาดบริสุทธิ์กว่า และเล็กกว่าชิวหาธาตุ ซ้อน อยู่ภายในเข้าไปอีก สำหรับทำหน้าที่รู้แจ้งว่าเป็นรสอะไร แล้วก็มีสายใยสีขาว ใสสะอาด บริสุทธิ์ทอดออกไปจากตรงกลางชิวหาประสาททั้งหลาย ผ่านขึ้นไปบนสมองศีรษะ แล้วหยั่งลง ไปภายในเยื่อพังผืดพื้นหลัง แล้วไปจรดอยู่ที่ตรงกลางขันธ์ 5 ที่กำเนิดธาตุธรรมเดิม 5. กายทวาร ทั่วสรรพางค์กาย จะเห็นกายประสาท (กายปสาท) มีลักษณะสัณฐาน เหมือนดอกบัว ขาว ใส สะอาดบริสุทธิ์ ตั้งอยู่ทั่วทั้งกาย ทุกขุมขนทีเดียว ทำหน้าที่เป็น กายายตนะ ทำหน้าที่รับสัมผัส และตรงกลางกายประสาททั้งหลาย ก็มีกายธาตุ ซึ่งมีลักษณะ สัณฐานเดียวกัน แต่เล็กกว่า ใสสะอาดบริสุทธิ์กว่ากายประสาท สำหรับทำหน้าที่สัมผัสสิ่งที่มา ถูกต้องทางกาย และมี กายวิญญาณธาตุ ซึ่งมีลักษณะสัณฐานเดียวกัน แต่ใสสะอาดบริสุทธิ์กว่า เล็กกว่ากายธาตุซ้อนอยู่ชั้นในเข้าไปอีก สำหรับทำหน้าที่รู้แจ้งว่าสิ่งที่มาสัมผัสถูกต้องทางกาย นั้นเป็นอะไร เย็น ร้อน อ่อน แข็งอย่างไร แล้วก็มีสายใยสีขาว ใสสะอาดบริสุทธิ์ ทอดออกไป จากกายประสาททั่วทั้งกายนั้นแหละไปรวมจรดอยู่ที่ขันธ์ 5 ตรงกลางกำเนิดธาตุธรรมเดิมอีก ทีหนึ่ง 6. มโนทวาร ตรงกลางหัวใจ หรือที่เรียกว่ามโนทวารนั้นเล่า ก็มีมนายตนะ มีลักษณะ สัณฐานเป็นดวงกลมใส สะอาดบริสุทธิ์ ขนาดประมาณเท่าเมล็ดพุทธรักษาหรือเมล็ดโพธิ์ เมล็ดไทร ซึ่งทำหน้าที่น้อมไปสู่อารมณ์ และที่ตรงกลางมโนทวารนี้เองเป็นที่ตั้งของมโนธาตุ มี ลักษณะสัณฐานกลมใส สะอาดบริสุทธิ์ยิ่งไปกว่า เล็กกว่ามนายตนะ ซ้อนอยู่ข้างในสำหรับรู้ บ ท ที่ 11 วิ ปั ส ส น า ภู มิ ใ น ภ า ค ป ฏิ บั ติ DOU 235