ความโลภและระดับความอยาก : หน้า 39/265

ความโลภนี้โดยปกติมีลักษณะ คือ ละโมบโลภมาก อยากได้สิ่งของของผู้อื่น มาเป็น ของตนโดยทางทุจริต มีความหิวจัดทางจิตเป็นลักษณะ ผู้ที่ถูกโลภะครอบงำ แม้จะเป็นคนมั่งมี อยู่ดีกินดี สมบูรณ์ด้วยปัจจัย 4 และเครื่องอำนวยความสุขทางกายทุกประการ แต่ถ้าจิตยังมี โลภะอยู่ ก็ยังรู้สึกว่าหิว ไม่รู้จักอิ่ม ไม่รู้จักพอ ไม่รู้จักเต็ม ท่านเปรียบเหมือนไฟไม่รู้จักพอด้วย เชื้อมหาสมุทรไม่รู้จักเต็มด้วยน้ำฉันใด คนโลภ ไม่รู้จักอิ่ม - พอ - เต็ม ด้วยปัจจัย ฉันนั้น คนที่มีความอยาก ถ้าไม่เกินขอบเขต จนถึงขึ้นแสวงหาในทางทุจริตก็ไม่ปรากฏว่า มีโทษกลับเป็นประโยชน์ในการตั้งตัว เขยิบฐานะให้ดีขึ้นโดยลำดับ แต่ถ้าอยากเกินขอบเขต ก็จะทำให้แสวงหาในทางทุจริต ความอยากมีหลายระดับ ตั้งแต่ความอยากทั่ว ๆ ไป เช่น ความอยากร่ำรวย ความอยากได้ ดิบได้ ความอยากสอบได้ เป็นต้น ซึ่งถ้าเป็นอย่างนี้ยังไม่ถือว่า เป็น โลภะ แต่ความอยากที่เป็น โลภะ จะต้องเป็นความอยากที่ให้โทษ เปรียบเสมือน มะม่วงที่มีความสุกหลาย ๆ ระดับ ตั้งแต่ สุก ๆ ดิบๆ สุกห่าม สุกทั่ว สุกจัด สุกงอม สุกเละ และสุกจนเน่า โลภะนี้ก็เป็นความอยาก ในช่วงที่เน่าจนมีหนอนแล้ว เพื่อที่จะทำความรู้จักกับความอยากระดับต่างๆ มากขึ้น จึงแสดง เป็นแผนภาพ ดังนี้ รติ - อิจฉา → มหิจฉา → ปาปิจฉา - โลภะ → อภิชฌา → อภิชฌา วิสมโลภะ รติ คือ ความชอบใจ เช่น ชอบฟังเสียงเพราะๆ เห็นรูปสวยๆ ดมกลิ่นหอม ๆ ลิ้มรสอร่อย ได้สัมผัสอ่อนนุ่ม ซึ่งความชอบนี้เป็นสิ่งที่ทุกคนมีเป็นปกติ อิจฉา คือ ความอยาก ความต้องการ ความปรารถนา เป็นการอยากในสิ่งที่ตนเองชอบ เช่น อยากได้รถคันที่ชอบไว้นั่ง อยากได้บ้านหลังที่ชอบไว้อยู่ อยากได้คนที่ชอบไว้เป็นคู่ครอง ซึ่งความอยากนี้ เป็นอาการทางจิตธรรมดา ไม่ถือว่าเสียหายอะไร มหิจฉา คือ ความอยากใหญ่ ความมักมาก เช่น รับประทานอาหารวงเดียวกันก็คว้าเอา กับข้าวอร่อยๆ ไปรับประทานเสียคนเดียว ไม่เกรงใจคนอื่น ไม่รู้จักประมาณ เกิดความเห็นแก่ตัว 1 คณาจารย์โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง, แบบประกอบนักธรรมตรี อธิบายธรรมวิภาค ปริเฉทที่ 1, กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง, หน้า 40. * พ.อ. ปิ่น มุทุกันต์, พุทธศาสตร์ ภาค 2, กรุงเทพฯ : มหามกุฏราชวิทยาลัย, 2535, หน้า 232-233. บ ท ที่ 2 กิเลส DOU 29