ดวงอินทรีย์ทั้ง 5 และความสำคัญต่อการบรรลุธรรม : หน้า 248/265

หมวดที่ 3 มีดวงอินทรีย์ 5 ดวง คือ สุขินทรีย์ ความสุขเป็นใหญ่ มีลักษณะสัณฐานกลม สีขาวใสสะอาดบริสุทธิ์ ซ้อนอยู่ข้างใน ชีวิตินทรีย์ ไปตามลำดับชั้นของอินทรีย์ ทุกขินทรีย์ ความทุกข์เป็นใหญ่ มีลักษณะสัณฐานเป็นดวงกลม สีดำ ๆ ขุ่นมัว ไม่ผ่องใส ซ้อนอยู่ข้างในของสุขินทรีย์เข้าไปตามลำดับ โสมนัสสินทรีย์ ความดีใจเป็นใหญ่ มีลักษณะกลมใส สะอาดบริสุทธิ์ ซ้อนอยู่ชั้นใน ของทุกขินทรีย์ โทมนัสสินทรีย์ ความเสียใจเป็นใหญ่ มีลักษณะสัณฐานกลม สีดำ ขุ่นมัว ไม่ผ่องใส ซ้อน อยู่ข้างในของโสมนัสสินทรีย์ อุเปกขินทรีย์ ความวางเฉยเป็นใหญ่ มีลักษณะสัณฐานกลม สีเทาๆ ใสๆ ซ้อนอยู่ชั้นใน ของโทมนัสสินทรีย์เข้าไปตามลำดับชั้นของอินทรีย์ ดวงอินทรีย์ทั้ง 5 ดวงนี้จะทำให้เกิดความรู้สึก คือ เวทนาทั้งส่วนของกายและใจ หมวดที่ 4 มีดวงอินทรีย์ 5 ดวง คือ สัทธินทรีย์ ความศรัทธาเป็นใหญ่ วิริยินทรีย์ ความเพียรเป็นใหญ่ สตินทรีย์ ความระลึกได้เป็นใหญ่ สมาธินทรีย์ ความตั้งใจมั่นเป็นใหญ่ ปัญญินทรีย์ ปัญญาเป็นใหญ่ 5 ทั้ง 5 ดวงนี้มีลักษณะสัณฐานกลม สีขาวใสสะอาดบริสุทธิ์ ซ้อนอยู่ชั้นในของอุเปกขินทรีย์ เข้าไปตามลำดับชั้นของอินทรีย์ อินทรีย์ คือ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา หรือบางทีก็เรียกว่า พละ 5 มีส่วนสำคัญ ต่อการบรรลุธรรม หากศึกษาในพระไตรปิฎกจะพบว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงทราบได้ว่า คนไหน อินทรีย์อ่อน อินทรีย์แก่ คนไหนสามารถที่จะบรรลุธรรมเป็นพระโสดาบัน พระสกทา คามี พระอนาคามี หรือพระอรหันต์ได้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็พิจารณาที่ดวงอินทรีย์ 5 ดวงนี้ 1 พระเดชพระคุณพระมงคลเทพมุนี (หลวงพ่อวัดปากน้ำ) และคณะศิษย์, ทางมรรค ผล นิพพาน (ธรรมปฏิบัติ ตามแนววิชชาธรรมกาย), กรุงเทพฯ: ชวนพิมพ์, 2523, หน้า 526. 238 DOU สมาธิ 8 วิ ปั ส ส น า กัมมัฏฐาน