โยคะและบทบาทในวัฏฏะ : หน้า 34/265

3) โยคะ คือ เครื่องประกอบเหล่าสัตว์เข้าในวัฏฏะ ไม่ให้หลุดพ้นไปได้ มี 4 อย่าง คือ 1. กามโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับกามคุณ 2. ภวโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับความยินดีในอัตภาพของตน 3. ทิฏฐิโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับความเห็นผิดจากความเป็นจริงของสภาวธรรม 4. อวิชชาโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับความหลง เพราะไม่รู้เหตุผลตามความเป็นจริง 4) คันถะ คือ เครื่องร้อยรัด ผูกมัดทำให้เป็นปม หรือเป็นห่วงที่ร้อยรัดในระหว่างจุติ กับปฏิสนธิ และปฏิสนธิกับจุติติดต่อกันไปเรื่อยๆ ไม่ให้พ้นวัฏฏะทุกข์ไปได้ มี 4 อย่าง 1. อภิชฌากายคันถะ ผูกมัดอยู่กับความยินดี ชอบใจ อยากได้ 2. พยาบาทกายคันถะ ผูกมัดอยู่กับความโกรธ คิดปองร้าย 3. สีลัพพตปรามาสกายคันถะ ผูกมัดอยู่ในความชอบใจในการปฏิบัติที่ผิด 4. อิทังสัจจาภินิเวสกายคันถะ ผูกมัดอยู่ในความชอบใจในการปฏิบัติที่ผิด แต่ว่ารุนแรงมั่นคงแน่วแน่กว่าข้อ 3 ไม่สามารถแก้มาในทางที่ชอบได้ 5) อุปาทาน คือ เครื่องยึดมั่นในอารมณ์ ทำให้ยึดมั่นในอารมณ์ของตน ๆ ไม่ยอมปล่อย มี 4 อย่าง คือ 1. กามุปาทาน ความยึดมั่นในวัตถุกามทั้ง 6 มี รูปารมณ์ เป็นต้น 2. ทิฏฐปาทาน ความยึดมั่นในการเห็นผิด มี นิยตมิจฉาทิฏฐิ 3 และ ทิฏฐิ 62 3. สีลัพพตุปาทาน ความยึดมั่นในการปฏิบัติที่ผิด บางทีเรียกว่า สีลัพพตทิฏฐิ 4. อัตตวาทุปาทาน ความยึดมั่นในขันธ์ 5 ว่าเป็นตัวเป็นตน ได้แก่ สักกายทิฏฐิ 6) นีวรณะ คือ ธรรมที่เป็นเครื่องห้ามหรือกั้นความดี ไม่ให้กุศลธรรมต่าง ๆ เกิด และ ทำให้กุศลบางอย่าง เช่น ฌานที่เกิดอยู่แล้ว ทำให้เสื่อมสิ้นไป มี 6 อย่าง คือ 1. กามฉันทนิวรณ์ ขัดขวางไว้เพราะชอบใจอยากได้ในกามคุณอารมณ์ 2. พยาบาทนิวรณ์ ขัดขวางไว้เพราะความไม่ชอบใจในอารมณ์ 3. ถีนมิทธนิวรณ์ ขัดขวางไว้เพราะความหดหู่ท้อถอยในอารมณ์ 4. อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ ขัดขวางไว้เพราะคิดฟุ้งซ่าน รำคาญใจ 24 DOU สมาธิ 8 วิ ปั ส ส น า กัมมัฏฐาน