ลักษณะความสัมพันธ์ของอินทรีย์ในลำดับของเทศนา : หน้า 172/265

8.4 ลักษณะความสัมพันธ์ของอินทรีย์ในลำดับของเทศนา อินทรีย์ทั้ง 22 มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องและเชื่อมต่อกันไปเป็นลำดับ ดังที่กล่าวไว้ใน อภิธรรมภาชนีย์กล่าวคือ 1. ในลำดับนั้น การได้เฉพาะซึ่งอริยภูมิ ย่อมมีด้วยการกำหนดรู้ธรรมอันเป็นภายใน เพราะเหตุนั้น พระองค์จึงทรงแสดงจักขุนทรีย์เป็นต้นซึ่งนับเนื่องด้วยอัตภาพก่อน 2. ก็อัตภาพนั้นอาศัยธรรมใด ย่อมถึงการนับว่า เป็นหญิง หรือเป็นชายเพื่อทรงชี้แจง แสดงว่า ธรรมนั้นคือ อัตภาพนี้ 3. ถัดจากนั้นจึงทรงแสดงอิตถินทรีย์ และปุริสินทรีย์ 4. เพื่อให้ทราบว่า อัตภาพแม้ทั้ง 2 นั้นมีความเป็นไปเนื่องด้วยชีวิตินทรีย์ ถัดจากนั้น จึงทรงแสดงชีวิตินทรีย์ 5. ตราบใดที่ชีวิตินทรีย์นั้นยังเป็นไปอยู่ ตราบนั้นความไม่หยุดยั้งแห่งอารมณ์ที่ เสวยแล้ว (เวทนา) เหล่านั้นก็มีอยู่ 6. เพื่อให้ทราบว่า สุขและทุกข์ทั้งหมดนั้นอย่างใดอย่างหนึ่งที่เสวยแล้ว ถัดจากนั้น จึงทรงแสดงสุขินทรีย์ เป็นต้น 7. อนึ่งเพื่อทรงแสดงข้อปฏิบัติว่า "ธรรมเหล่านี้จึงเจริญเพื่อความดับสุขินทรีย์เป็นต้นนั้น 8. ถัดจากนั้น จึงทรงแสดงคำว่า สัทธา เป็นต้น เพื่อทรงแสดงความไม่เป็นโมฆะแห่ง ข้อปฏิบัติว่า “ด้วยข้อปฏิบัตินี้ เอกธรรมย่อมปรากฏในตนก่อน” 9. ถัดจากนั้น จึงทรงแสดงอนัญญูตัญญัสสามีตินทรีย์ พระองค์ทรงแสดงอัญญินทรีย์ ไว้ต่อจากอนัญญูตัญญัสสามิตินทรีย์นั้น เพราะความที่อัญญินทรีย์นั้นเป็นผลของอนัญญ ตัญญัสสามีตินทรีย์นั้นนั่นเอง และเป็นอินทรีย์ที่พึงเจริญในลำดับต่อจากอนัญญตัญญูส- สามีตินทรีย์นั้น 10. เบื้องหน้าแต่นี้ เพื่อให้รู้ว่า “การบรรลุอินทรีย์นี้ได้ด้วยภาวนา (การเจริญ)ก็แล เมื่อบรรลุอินทรีย์นี้แล้ว อินทรีย์อะไรๆ ที่พึงกระทำให้ยิ่งขึ้นไปอีกย่อมไม่มี” จึงตรัสอัญญา ตาวินทรีย์อันเป็นความโล่งใจอย่างยิ่งไว้ในข้อสุดท้ายนี้เป็นลำดับในอินทรีย์เหล่านี้ 1 อินทรียวิภังคนิเทศ วรรณนา อภิธรรมภาชนีย์, มก. เล่มที่ 77 หน้า 412. 162 DOU สมาธิ 8 วิ ปั ส ส น า กัมมัฏฐาน