ธาตุ 18 ประการในพุทธศาสนา : หน้า 145/265

1. จักขุธาตุ รูปธาตุ จักขุวิญญาณธาตุ 2. โสตธาตุ สัททธาตุ โสตวิญญาณธาตุ 3. ฆานธาตุ คันธธาตุ ฆานวิญญาณธาตุ 4. ชิวหาธาตุ รสธาตุ ชิวหาวิญญาณธาตุ 5. กายธาตุ โผฏฐัพพธาตุ กายวิญญาณธาตุ 6. มโนธาตุ ธัมมธาตุ มโนวิญญาณธาตุ จักขุ ก็เป็นธาตุรูปที่มากระทบจักขุ ก็เป็นธาตุวิญญาณธาตุที่แล่นไปรับรู้รูปที่มากระท นัยน์ตา ก็เป็นธาตุ หู ก็เป็นธาตุ เสียงที่มากระทบหู ก็เป็นธาตุ วิญญาณธาตุที่แล่นไปรับรู้เสียงที่มากระทบ หู ก็เป็นธาตุ จมูก ก็เป็นธาตุ กลิ่นที่มากระทบจมูก ก็เป็นธาตุ วิญญาณธาตุที่แล่นไปตามจมูก นั่นก็ เรียกว่าธาตุ ลิ้น ก็เป็นธาตุ รสที่มากระทบลิ้น ก็เป็นธาตุ วิญญาณธาตุที่แล่นไปตามลิ้น นั่นก็ เรียกว่าธาตุ กาย ก็เป็นธาตุ สัมผัสถูกต้อง ก็เป็นธาตุ วิญญาณที่รู้สัมผัสนั้นก็เป็นธาตุ ใจ เป็นธาตุอารมณ์ วิญญาณที่รู้อารมณ์ที่เกิดกับใจนั้นก็เป็นธาตุ 7.3.2 แบ่งตามลักษณะอาการ เมื่อจัดธาตุทั้ง 18 แบ่งเป็นพวกใหญ่ๆ ตามลักษณะอาการ แบ่งออกเป็น 3 พวก คือ 1. ธาตุกระทบ 6 ธาตุ 2. ธาตุรับ 6 ธาตุ 3. ธาตุรู้ 6 ธาตุ 1 วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ และสมาคมศิษย์หลวงพ่อวัดปากน้ำ, มรดกธรรมของหลวงพ่อวัดปากน้ำ (พระมงคล เทพมุนี), กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2539 หน้า 156-159. บ ท ที่ 7 ธ า ตุ 18 DOU 135