องค์ประกอบของธาตุทั้ง 18 : หน้า 143/265

7.2 องค์ประกอบของธาตุทั้ง 18 ธาตุ แบ่งออกเป็น 18 ประการ มีชื่อเรียกดังต่อไปนี้ 1. จักขุธาตุ : จักขุ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่รูปารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรม ได้แก่ จักขุปสาท 2. โสตธาตุ : โสตะ ชื่อว่า องค์ธรรมได้แก่ โสตปสาท 3. ฆานธาตุ : ฆานะ ชื่อว่า องค์ธรรมได้แก่ ฆานปสาท 4. ชิวหาธาตุ : ชิวหา ชื่อว่า องค์ธรรมได้แก่ ชิวหาปสาท 5. กายธาตุ : กายะ ; ชื่อว่า องค์ธรรมได้แก่ กายปสาท 6. รูปธาตุ : รูปารมณ์ ชื่อว่า ได้แก่ สีต่างๆ ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่สัททารมณ์มากระทบได้ ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่คันธารมณ์มากระทบได้ ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่สารมณ์มากระทบได้ ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่โผฏฐัพพารมณ์มากระทบได้ ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับจักขุปสาท องค์ธรรม 7. สัททธาตุ : สัททารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับโสตปสาท องค์ธรรม ได้แก่ เสียงต่าง ๆ 8. คันธธาตุ : คันธารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ องค์ธรรมได้แก่ กลิ่นต่าง ๆ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับฆานปสาท 9. รสธาตุ : รสารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับชิวหาปสาท องค์ธรรม ได้แก่ รสต่างๆ 10. โผฏฐัพพธาตุ : โผฏฐัพพารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับกายปสาท องค์ธรรมได้แก่ สัมผัสต่าง ๆ 11. จักขุวิญญาณธาตุ : จักขุวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการเห็น องค์ธรรมได้แก่ จักขุวิญญาณจิต 2 (การเห็นสิ่งที่ดีและไม่ดี) 1 มูลนิธิสัทธัมมโชติกะ, คู่มือการศึกษาหลักสูตรจูฬอาภิธรรมิกะโท, กรุงเทพฯ : ทิพยวิสุทธิ์, 2540, หน้า 76. บ ท ที่ 7 ธาตุ 18 DOU 133