การพิจารณาอินทรีย์และดวงธรรมเพื่อการบรรลุธรรม : หน้า 249/265

ซึ่งเป็น ตัวกำหนดความแก่อ่อนของธาตุธรรม คือ ตั้งแต่ธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ วิญญาณธาตุ อากาศธาตุ เห็น จำ คิด รู้ของบุคคลนั้น ดวงธรรมทั้ง 5 ดวงนี้ ถ้ายังมีขนาดไม่เท่ากัน เล็กบ้าง ใหญ่บ้าง แสดงว่า อินทรีย์ของผู้นั้น ยังไม่แก่พอที่จะบรรลุธรรมได้ แต่ถ้าหากว่า ดวงธรรม 5 ดวง ใสสว่างโตเท่ากันแล้ว แสดงว่าบุคคลนั้นมีอินทรีย์แก่พอจะบรรลุธรรมได้ ฉะนั้นเวลาที่ พระพุทธองค์พิจารณาอินทรีย์แก่อ่อน พระองค์ทรงมองไปในกาย ดูดวงอินทรีย์ทั้ง 5 ของ บุคคลนั้นที่สั่งสมมาข้ามชาติ ดวงนี้จะเล็กหรือใหญ่ขึ้นกับอยู่กับการสั่งสมบุญบารมี บุญที่ สั่งสมจะทำให้อินทรีย์ทั้ง 5 ปรับเปลี่ยนตลอด ดวง 5 ดวงถ้ายังโตไม่เท่ากัน เรียกว่า อินทรีย์ 5 แต่ถ้าโตเท่ากันเรียกว่า พละ 5 แสดงว่า พร้อมที่จะบรรลุธรรมแล้ว หมวดที่ 5 มีดวงธรรม 3 ดวง อนัญญตัญญัสสามิตินทรีย์ อินทรีย์คือความเป็นใหญ่ในรู้สิ่งที่ยังไม่รู้ คือ อินทรีย์ของ โสดาปัตติมรรค อัญญินทรีย์ อินทรีย์คือความเป็นใหญ่ในความได้รู้ คือ โสดาปัตติผล สกทาคามิมรรค สกทาคามิผล อนาคามิมรรค อนาคามิผล และอรหัตมรรค อัญญาตาวินทรีย์ คือ ความเป็นใหญ่ในผู้รู้แล้ว คือ อินทรีย์ของอรหัตตผล ทั้ง 3 ดวงนี้ มีลักษณะสัณฐานกลม ขาวใสสะอาดบริสุทธิ์ และมีรัศมีสุกสว่างยิ่งกว่า ซ้อนอยู่ชั้นในปัญญินทรีย์เข้าไปตามลำดับชั้นของอินทรีย์ 3 ดวงสุดท้าย (โลกุตตระ) พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงพิจารณาดูอินทรีย์ 5 เห็นว่าโต เท่ากัน ก็ทรงทราบว่าสามารถบรรลุธรรมได้ แต่มีอุปนิสัยที่จะบรรลุธรรมขั้นไหนต้องมาดูที่ 3 ดวงนี้อีกครั้ง ถ้าบรรลุธรรมได้แค่โสดาบัน ดวงอนัญญตัญญัสสามิตินทรีย์ก็จะใหญ่โต ส่วนดวง อื่นก็จะหย่อนลงไปตามลำดับ ถ้ามีอุปนิสัยที่จะบรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ได้ 3 ดวงนี้จะโตเท่ากัน และส่วนที่เป็นอินทรีย์ 5 กับโลกุตตระ 3 จะมีความสำคัญในการที่จะประหารกิเลส ต่อเมื่อ 8 ดวงสุดท้ายโตเต็มส่วนหมดแล้ว พระเดชพระคุณพระมงคลเทพมุนี (หลวงพ่อวัดปากน้ำ) และคณะศิษย์, ทางมรรค ผล นิพพาน (ธรรมปฏิบัติ ตามแนววิชชาธรรมกาย), กรุงเทพฯ: ชวนพิมพ์, 2523, หน้า 526. บ ท ที่ 11 วิ ปั ส ส น า ภู มิ ใ น ภ า ค ป ฏิ บั ติ DOU 239