ประเภทของกรรมในพระพุทธศาสนา : หน้า 60/265

3.3 ประเภทของกรรม ดังนี้' ในที่นี้จะได้อธิบายรายละเอียดแห่งกรรม ซึ่งจัดแบ่งเป็นประเภทต่างๆ 3.3.1 ลักษณะการจัดประเภทของกรรม พระพุทธโฆษาจารย์ ได้จัดโครงสร้างภาพรวมของกรรม โดยจำแนกกรรมเป็น 3 ประเภท ประเภทที่ 1 กรรมให้ผลตามความหนักเบา มี 4 อย่าง คือ 1) ครุกรรม หรือครุกรรม กรรมหนัก ฝ่ายดีหมายถึง ฌาน วิปัสสนา มรรค ผล ฝ่าย ชั่วหมายถึง อนันตริยกรรม 5 คือ ฆ่ามารดา ฆ่าบิดา ฆ่าพระอรหันต์ ทำพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ให้ห้อพระโลหิต ทำสงฆ์ผู้สามัคคีกันให้แตกกัน 2) อาจิณณกรรม หรือพหุลกรรม กรรมทำบ่อยจนเสพคุ้น กรรมที่ทำจนเคยชิน ทำมาก ทำสม่ำเสมอ กรรมนี้จะให้ผลยั่งยืนมาก 3) อาสันนกรรม หรือทาสันนกรรม กรรมใกล้ตายคือ กรรมที่บุคคลทำเมื่อจวนสิ้นชีวิต มีอานุภาพให้บุคคลไปสู่สุคติหรือทุคติได้ ถ้าเขาหน่วงเอากรรมนั้นเป็นอารมณ์เมื่อจวนตาย 4) กตัตตากรรม หรือกตัตตาวาปนกรรม กรรมสักแต่ว่าทำ หมายถึง ทำไปโดยไม่รู้ ไม่ได้เจตนา ประเภทที่ 2 กรรมให้ผลตามกาล มี 4 อย่าง คือ 1) ทิฏฐธรรมเวทนียกรรม กรรมให้ผลในปัจจุบันชาติ 2) อุปปัชชเวทนียกรรม กรรมให้ผลในชาติหน้า 3) อปรูปริยายเวทนียกรรม หรืออปราปรเวทนียกรรม กรรมให้ผลในชาติต่อ ๆ ไป ให้ผลหลังจากอุปัชชเวทนียกรรม คือ ให้ผลเรื่อยไป สบโอกาสเมื่อใด ให้ผลเมื่อนั้น 4) อโหสิกรรม กรรมเลิกให้ผล หรือไม่ได้โอกาสให้ผล 1 ปรีชา คุณาวุฒิ, พุทธปรัชญาเรื่องกรรมและการให้ผลของกรรม, วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2521 50 DOU สมาธิ 8 วิ ปั ส ส น า กัมมัฏฐาน