จาตุมหาราชิกา: สวรรค์ชั้นที่สี่ในพระพุทธศาสนา : หน้า 207/585

ธรรมะเพื่อประชาชl จาตุมหาราชิกา ๒๐๖ พวกพรหม ส่วนปัญจสิขคนธรรพ์จะนำหน้าถือพิณมีสีเหมือนผิว ผลมะตูมสุก คันพิณทำด้วยแก้วอินทนิล สายพิณทำด้วย แก้วประพาฬ ดีดขับร้องประสานเสียงด้วยมธุรทิพย์ไพเราะ เสนาะโสตมาก ทางด้านทิศใต้ของสวรรค์ชั้นนี้ มีท้าววิรุฬหกมหาราช เป็นจอมเทพผู้ปกครอง เทพบุตรผู้เป็นโอรสของพระองค์นี้ มีกำลังมาก มีฤทธิ์มีอานุภาพ มียศเป็นอันมาก พระองค์ทรง ปกครองเทพบริวารทางด้านทิศใต้ และเป็นอธิบดีของพวก กุมภัณฑ์ซึ่งเป็นกายทิพย์พวกหนึ่ง มีรูปร่างแปลกพิกล คือ มีท้องใหญ่ มีอัณฑะเหมือนหม้อ ฉะนั้นจึงได้นามว่า กุมภัณฑ์ ซึ่งแปลว่า เหล่าสัตว์ที่มีอัณฑะเหมือนหม้อ และพวกครุฑซึ่งมี รูปร่างแปลกประหลาด คือมีตัวเป็นคน มีมือเหมือนคน แต่มี ปากเหมือนนก นอกจากนี้ยังมีสัญลักษณ์พิเศษที่สังเกตได้ง่าย ก็คือ มีร่างกายกำยำ และมีท่าทางน่าเกรงขาม อีกทั้งมีปีกและ เท้าเหมือนนก เพราะฉะนั้นจึงได้นามว่า ครุฑ ทางทิศตะวันตก มีท้าววิรูปักษ์มหาราชเป็นจอมเทพ เทพบุตรที่เป็นโอรส ต่างก็มีกำลัง มีฤทธิ์มากทั้งนั้น พระองค์ ทรงปกครองเทพบริวารในด้านทิศตะวันตก ทั้งยังทรงเป็น อธิบดีของพวกนาคอีกด้วย พวกนาคนี้มีฤทธิ์มาก พิษของนาค จะมีฤทธิ์กล้ามาก สามารถตัดผิวคนได้ภายในพริบตาเหมือนกับ