ความหมายของอิสระและความเบิกบานในใจ : หน้า 79/416

อิสระ แต่ถ้าตื่นตัวตื่นใจแล้วมันเป็นอิสระ เพราะฉะนั้นใจจะเบิกบาน คือมีการขยายออกไป ไม่คับแคบ เหมือนดอกบัวที่เบ่งบานยามตื่น แดงสดอย่างนั้น แต่ดอกบัวบานยิ่งมีขอบเขตจำกัด แต่ความเบิกบานของใจนี้มันไร้ขอบเขต ผู้ฟัง ผู้ตื่น ผู้เบิกบานแล้ว รวมประชุมอยู่ใน พุทธรตนะธรรมรัตนะ สงมรัตนะ สามอย่างนี้เป็นที่พึ่งที่ละลึกที่แท้จริง มีอยู่ในตัวของเราและของมวลมนุษยชาติ โดยไม่จำกัดเชื้อชาติ ศาสนา และเผ่าพันธุ์ พูดง่าย ๆ ว่า ที่ไหนมีมนุษย์ ที่นั่นมี พุทธรตนะ ธรรมรัตนะ สังสารัตนะ แต่ว่าเขาจะรู้หรือไม่รู้เท่านั้นเอง เพราะฉะนั้นมีมนุษย์ที่ไหนก็มีที่นั่น แต่ถ้ายังก้าวไม่ถึง มีเหมือนไม่มีเหมือนน้ำที่อยู่ใต้ดิน ถ้าจะไปไม่ถึงก็เอาน้ำมาใช้ไม่ได้ วัตนะ ทั้งสามเมื่ออยู่ในตัวเรา ถ้าเราไม่ทำความเพียรให้ถูกหลักวิชชาก็เข้าถึงไม่ได้ เพราะฉะนั้นต้องมีความเพียรแล้วก็เข้าถึงให้ได้ ถ้าเข้าถึงได้แล้วเราก็มีลักษณะของชีวิต จับหลักของชีวิตได้แล้วจะมีความสุขในทุกหนทุกแห่ง เมื่อเข้าถึงพระรัตนตรัยในตัวเห็นชัดใสแจ่มตลอดเวลา จะลับตาลมตาก็ยังเห็นชัดใสแจ่ม ถ้าได้อย่างนี้แล้วจะไปอยู่ที่ไหนก็ได้ในโลก ตั้งแต่เกาะกลางทะเลไกลเรือยมาถึงชายทะเล ชายหาด ทุ่งราบ ชิงเขา เนินเขา ภูเขา ที่พึ่งที่จะสถิตแท้จริง ๗๕