อารักขโคจรและอุปนิพันธโคจรในวิสุทธิมรรค : หน้า 44/184

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - - หน้าที่ 41 สิ่งที่ยังไม่เคยฟัง ทำสิ่งเคยฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง ข้ามความสงสัยเสีย ได้ ทำความเห็นให้ตรง ทำจิตใจให้ผ่องใสได้ หรือบุคคลศึกษา ตามกัลยาณมิตรใดอยู่ ย่อมเจริญด้วยศรัทธา ย่อมเจริญด้วยศีล สุตะ จาคะ ปัญญา กัลยาณมิตรนี้เรียกว่า อุปนิสัยโคจร [ อารักขโคจร ] อารักขโคจรเป็นไฉน ? ภิกษุในพระศาสนานี้ เข้าไปสู่ละแวก บ้าน เดินไปตามถนน มีจักษุทอดลง มองดูชั่วแอก สำรวมไป ไม่ แลดูพลช้าง ไม่แลดูพลม้า ไม่แลดูพลรถ ไม่แลดูพลราบ ไม่แลดู หญิง ไม่แลดูชาย ไม่แหงนดู ไม่ก้มดู ไม่เหลียวลอกแลกเดินไป นี้เรียกว่า อารักขโคจร. [ อุปนิพันธโคจร ] อุปนิพันธโคจรเป็นไฉน ? อุปนิพันธโคจร ได้แก่สติปัฏฐาน ๔ ซึ่ง เป็นที่นำจิตเข้าไปผูกไว้ สมดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า "(ถาม ว่า) ดูกรภิกษุทั้งหลาย อะไรเล่าเป็นโคจรของภิกษุ ? (ตอบว่า) ธรรมที่เป็นวิสัยของบิดาของตน ธรรมนี้คืออะไร ? คือสติปัฏฐาน ๔ 9. มหาฎีกาแก้อรรถศัพท์นี้ว่า สีลาตีน คุณาน อุปนิสสยภูโต โคจิโร อุปนิสสยโคจโร "โคจรอันเป็นที่เข้าอาศัยแห่งคุณทั้งหลายมีศีลเป็นต้น ชื่อว่าอุปนิสัยโคจร" แก้อย่างนั้นไม่ สมกับบาลี ในนั้นท่านแสดงว่า โคจร (คือกัลยาณมิตร) เป็นที่อาศัยของบุคคล บุคคลได้อาศัย โคจรนั้นแล้วจึงได้อานิสงส์ เจริญด้วยสัทธาทิคุณ ๒. มหาฎีกาแก้อรรถศัพท์นี้ว่า สติสงขาโต อารกฺขภูโตเอว โคจโร อารกฺขโคจโร "โคจร อันเป็นอารักข์ กล่าวคือสตินั่นแล ชื่อว่าอารักขโคจร" ๓. ส. มหาวาร. ๑๕/๑๕๘. มหาฎีกาแก้อรรถตรงนี้ว่า สโก เปตติโก วิสโยติ อตฺตโน ปิตุ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺตโก เตน ทิฏโฐ ทสฺสิโต จ วิสโย - "สามบทว่า สโก เปตติโก