วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ : หน้า 182/184

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หน้าที่ 178 อนึ่ง ในธุดงค์เหล่านี้ การเสพอารัญญิกังคะ และ รุกขมูลกังคะ เป็นสัปปายะ แม้แห่งคนโทสจริต ด้วยเมื่อคนโทสจริตนั้นแม้นไม่มี ใครกระทบกระทั่งอยู่ในป่าและโคนไม้นั้น แม้โทสะก็ย่อมสงบแล นี้ เป็นคำพรรณนาโดยจำแนกศัพท์ มีธุตศัพท์เป็นต้น. [วินิจฉัยโดยย่อและโดยพิสดาร ] [ โดยย่อ ] ข้อว่า โดยย่อและโดยพิสดารนั้น มีวินิจฉัยว่า ก็ธุดงค์เหล่านี้ โดยย่อมี 4 เท่านั้น คือ องค์เป็นประธาน ๓ องค์ที่ไม่ระคนกัน ๕ ในองค์เหล่านั้น องค์ ๓ นี้ คือ สปาทานจาริกังคะ အ เอกาสนิกังคะ อัพโภกาสิกังคะ เป็นองค์ประธาน ด้วยเมื่อรักษาสปทานจาริกังคะ ก็ต้องรักษาปิณฑปาติกังคะด้วย และเมื่อรักษาเอกาสนิกังคะ แม้ ปัตตปิณฑิกังคะและขลุปัจฉาภัตติยังคะ ก็จักเป็นอันต้องรักษาอย่างดี ด้วย เมื่อรักษาอัพโภกาสิกังคะ จะมีอะไรชื่อว่าต้องรักษาในรุกขมูลกังคะ และยถาสันติกังคะเล่า ดังนี้ ธุดงค์จึงเป็น 4 เท่านั้น คือองค์ประ ธาน ๓ นี้ และองค์ไม่ระคนกัน ๕ นี้ คือ อารัญญิกังคะ ปังสุกุลกังคะ เตจีวริกังคะ เนสัชชิกังคะ โสสานิกังคะ ៨ ด โดยย่ออีกอย่างหนึ่งเป็น ๔ ดังนี้ คือ เนื่องด้วยจีวร ๒ เนื่อง ด้วยบิณฑบาต ๕ เนื่องด้วยเสนาสนะ ๕ เนื่องด้วยวิริยะ ใน ๔ อย่างนั้น เนสัชชิกังคะเป็นองค์เนื่องด้วยวิริยะ นอกนั้นชัดแล้วทั้งนั้น โดยย่ออีกนัยหนึ่ง ธุดงค์ทั้งหมดนั่นเป็น ๒ โดยที่อาศัย คือ แม้โดยจัดเป็นองค์ที่ควรเสพและ อาศัยปัจจัย ๑๒ อาศัยวิริยะ ๑