วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - ธุดงค์ : หน้า 183/184

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - - หน้าที่ 179 ไม่ควรเสพ ก็เป็น ๒ เหมือนกัน ก็เมื่อภิกษุใดเสพธุดงค์อยู่ กรรม ฐานเจริญขึ้น ภิกษุนั้นก็ควรเสพ เมื่อภิกษุใดเสพเข้า กรรมฐานเสื่อม ภิกษุนั้นก็ไม่ควรเสพ อนึ่ง แม้ผู้ที่ถึงจะเสพไม่เสพ กรรมฐานก็คง เจริญไม่เสื่อม เมื่อ (คิด) อนุเคราะห์ประชุมชนภายหลัง ก็ควร เสพ แม้ผู้ที่ถึงจะเสพไม่เสพ กรรมฐานก็ไม่เจริญเล่า ก็ควรเสพ เหมือนกัน เพื่อเป็นวาสนาต่อไป ธุดงค์เป็น ๒ ก็ได้ โดยจัดเป็น องค์ที่ควรเสพ และไม่ควรเสพ ดังนี้แล แม้ในอรรถกถาทั้งหลาย ก็กล่าว (ย่อ) ไว้ว่า "ธุดงค์ทั้งปวง นั่น เป็นอย่างเดียวด้วยอำนาจแห่งเจตนา เพราะเจตนาในการสมาทาน ธุดงค์เป็นอันเดียวเท่านั้น" ดังนี้ ลางอาจารย์ก็ว่าไว้ (ง่ายๆ) ว่า "เจตนาอันใด ธุดงค์อันนั้น" (ธุดงค์ก็คือเจตนา) [ โดยพิสดาร ] ส่วนโดยพิสดาร ธุดงค์เป็น ๔๒ คือ สำหรับภิกษุ สําหรับ ๑๑ สำหรับสิกขมานาและสามเณรี ๓ อยู่ใน สำหรับอุบาสกอุบาสิกา ๒ ก็ถ้าป่าช้าได้ลักษณะอารัญญิกังคะ ภิกษุณี ๔ สำหรับสามเณร ๑๒ ที่แจ้งไซร้ แม้ภิกษุรูปเดียวก็อาจบริโภคธุดงค์ได้หมดทุกข้อคราว เดียวกัน” ส่วนภิกษุณี อารัญญิกังคะและขลุปัจฉาภัตติยังคะทั้ง ๒ ข้อ ทรงห้ามไว้ด้วยสิกขาบทเดียว องค์ ๓ คือ อัพโภกาสกังคะ * เพราะเหตุที่ธุดงค์ลางข้อขัดกัน เช่น รุกขมูลกังคะ กับ อัพโภกาสกังคะ ต่างว่ารักษา อัพโภกาสิกังคะอยู่ จะรักษารุกขมูลกังคะไปพร้อมกันได้อย่างไร มหาฎีกาท่านชี้ช่องให้ว่า คำสมาทานรุกขมูลกังคะว่า ฉนุนธ์ ปฏิกขิปาม รุกขมูลิกงค์ สมาทิยามิ เพราะฉะนั้น ธุดงค์ข้อ นี้ จะแตกก็เมื่อปล่อยให้อรุณขึ้นในที่มุงบังเท่านั้น หากอรุณขึ้นเมื่อเธอไปนั่งอยู่กลางแจ้ง ธุดงค์หา แตกไม่ รุกขมูลกังคะ กับ อัพโภกาสกังคะ จึงเป็นอันรักษาไปด้วยกันได้ ดังนี้