การวิเคราะห์คำสอนในพระอิโมทัชญคสภา : หน้า 203/217

ประโยค: พระอิโมทัชญคสภา แปลภาค ๑ หน้าที่ 201 คือฤดูร้อนนั้นเลือกหรือ ?" พระศาสดา ตรัสว่า "อย่างนั้น ภิกษุทั้งหลาย ชนทั้งหลาย จงเป็นบรรพชิตตาม เป็นอุกาสต์ดังกล่าว มึความท้าติอ่อนความประมาณ ย่อมเป็นฤดูร้อนในโลกนี้ ๒ ที่เดียว" ดังนี้แล้ว ตรงพระศาสดานี้ว่า "ผู้มีปฏิปัติบ ย่อมเดือนร้อนในโลกนี้ ๒ ไปแล้วย่อมเดือนร้อน เขาย่อมเดือนร้อนใน โลกทั้ง ๒ เขาย่อมเดือนร้อนว่า "กรรมข้างเรา ทำแล้ว," ไปสู่ทุกข์ ย่อมเดือนร้อนยิ่งขึ้น." [[แก้อรรถ]] บรรดาบทเหล่านั้น ลองวิเคราะห์ว่า อิธ ตปุปติ ความว่า ย่อมเดือนร้อนในโลกนี้ ด้วยเหตุเพียงโทษมั่ง ด้วยความเดือนร้อนเพราะกรรม บทว่า เปจจ ความว่า ส่วนในโลกหน้า ย่อมเดือนร้อนเพราะ ทุกข์ในอานทร้ายแรงยิ่ง ด้วยความเดือนร้อนเพราะวิบาก บทว่า ปฏากร คำว่า ผู้กลาบ มีประการต่าง ๆ บทว่า อุโยฤต ความว่า ชื่อว่า ย่อมเดือนร้อนในโลกทั้ง ๒ ด้วยความเดือนร้อน มีประการดังกล่าวแล้ว สองบทว่า ปปติ เม ความว่า ก็ผู้มีปฏิปามนั่น เมื่อเดือนร้อน ด้วยความเดือนร้อนเพราะกรรม ชื่อว่า ย่อมเดือนร้อนด้วยวิบากว่า ไปสู่ทุกข์