พระจันทิมาทัศนียภาพแปลก: การฟังธรรมและจิตที่ผ่องใส : หน้า 68/227

ประโยค- พระจันทิมาทัศนียภาพแปลก ภาค ๔- หน้า 66 ใส เหมือนห้วงน้ำมีน้ำใส เพราะคำของเรา " เมื่อทรงสัปสนุสนิท แสดงธรรม ตรัสพระคาถานี้ว่า:- " บันฑิตทั้งหลาย ฟังธรรมแล้ว ย่อมผ่องใส เหมือนห้วงน้ำลึก ใสดั่ง ไม้บัณ ไม้บัณ จะนั้น." [ แก้ฮรรถ ] ห้วงน้ำใด เมื่อเสนาทั้ง ๕ เหล่า ขายอยู่ ย่อมไม่กระเพื่อม ห้วงน้ำเห็นปานนี้ ชื่อว่า รหัส ในพระคาถานั้น. ก็เป็นอาสุซึ่งลึกถึง ๕ หมื่น วิบูลย์ โดยอาการทั้ง ปวงชื่อว่า ห้วงน้ำ, แห่งจริง น้ำในที่มีประมาณ ๔ หมื่นโยชน์ ภายได้ นิรมาหสมุทรนั้น ย่อมหวั่นไหวเพราะฝูงปลา, น้ำในที่มีประมาณ เท่านั้นเหมือนกัน ในเนื่องบน ย่อมหวั่นไหวเพราะลม, (ส่วน) น้ำ ในที่มีประมาณ ๔ พันโยชน์ในทามกลาง (นิรมาหสมุทรนั้น) ไม่ หวั่นไหวดังอยู่, นี่ชื่อว่าห้วงน้ำลึก. บทว่า ธมฺมทามิน ได้แก่ เทศนธรรมทั้งหลาย พระผู้พระภาค ตรัสอธิบายนี้ไว้ว่า " ห้วงน้ำนี้ ชื่อว่า ใสดั่ง เพราะเป็นน้ำไม่ อุกกูล ชื่อว่า ไม่บุ่นมัว เพราะเป็นน้ำไม่หวั่นไหว ฉันใด; บัดกิต ทั้งหลาย ฟังเทศนธรรมของเราแล้ว ถึงความเป็นผู้มีจิตปราศจาก อุปิโสโล ด้วยสามารถแห่งบรรมีโลดปิติมรณเป็นต้น ชื่อว่า ยอดผงใส ฉะนั้น, ส่วนนายผู้บรรลุพระอรหัตแล้วเป็นผู้ผ่องใส