พระอรหันต์: ความหมายและลักษณะ : หน้า 99/371

୭ นัยที่ ๑ ไกลจากข้าศึก “ข้าศึก” หมายถึงกิเลส พระ สัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเป็นผู้ไกลจากกิเลส ทั้งนี้เพราะทรงกำจัด กิเลสทั้งปวงด้วยมรรคแล้วโดยสิ้นเชิง จึงทรงพ้นจากกิเลส ทรงบริสุทธิ์ผุดผ่องดุจดวงแก้วอันหาค่ามิได้ สมดังคำว่า “พุทธ รัตนะ” เพราะเหตุนี้จึงทรงพระนามว่า “พระอรหันต์” นัยที่ ๒ ทรงหักกำจักร “กำจักร” หมายถึงกิเลสทั้ง ปวง พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงหักกิเลสเหล่านั้นด้วยศาสตรา คือ ปัญญา เพราะเหตุนี้จึงทรงพระนามว่า “พระอรหันต์” นัยที่ ๓ ทรงควรแก่ปัจจัย ทั้งนี้เพราะพระสัมมา สัมพุทธเจ้าทรงบริสุทธิ์หมดจดด้วยประการทั้งปวง จึงทรงเป็น ทักขิไณยบุคคลอันเลิศยิ่ง ย่อมควรแก่ปัจจัยและการบูชาเป็น พิเศษ ยิ่งกว่าพรหม เทวดา และมนุษย์ทั้งหลาย เพราะเหตุนี้ จึงทรงพระนามว่า “พระอรหันต์” นัยที่ ๔ ไม่ทรงทำชั่วในที่ลับ โดยเหตุที่พระสัมมาสัม พุทธเจ้าทรงก่าจัดกิเลส ตัณหา และอวิชชาทั้งปวง ด้วยมรรค และญาณโดยสิ้นเชิงแล้ว พระทัยจึงมั่นคงดังเสาเขื่อน ไม่ แปรผันยินดียินร้ายประการใด การทำกรรมชั่วทั้งหลาย แม้ใน ที่ลับ ย่อมไม่มีแก่พระองค์ผู้คงที่ เพราะเหตุนี้ จึงทรงพระนาม ๙๗