การรักษามนินทรีย์และการคุ้มครองทวาร : หน้า 181/371

ครอบงำา....” คำว่า “รักษามนินทรีย์” หรือ “สำรวมมนินทรีย์” หมาย ถึงการรักษาใจให้พ้นจากการถูกครอบงำโดยอภิชฌาและโทมนัส จะเห็นว่า การสํารวมระวังอินทรีย์ทั้งหลายมีจักษุเป็นต้น แท้ที่จริงแล้ว ก็เพื่อรักษามนินทรีย์ คือ ใจ ให้ปลอดจากทุกข์ ปลอดจากกิเลสภายใน เพื่อเสวยสุขในเบื้องปลายนั่นเอง เมื่อทําความเข้าใจกับคำศัพท์ต่าง ๆ แล้ว ย้อนกลับไปดู พระดำรัสของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอีกครั้งหนึ่ง ก็พอจะอธิบาย ลักษณะของการเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลายได้ว่า พระภิกษุในพระธรรมวินัยนั้น เมื่อเห็นรูป ซึ่งอาจ จะเป็นคน สัตว์ หรือสิ่งของก็ตาม ก็สักแต่ว่าเห็น ไม่คิด ปรุงแต่งต่อไปอีกว่า สิ่งนี้ คนนี้สวยหรือไม่สวย หรือสวยน้อย สวยมาก ทั้งนี้เพราะไม่ถือนิมิต และไม่ถืออนุพยัญชนะ การ ที่สามารถไม่ถือนิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะได้ ก็เพราะมีสติ กำกับใจ มีสติคุ้มครองใจไม่ให้คิดเรื่องไร้สาระ นั่นคือมีสติ สำรวมจักขุนทรีย์ แต่ถ้าสำรวมไม่ได้ คือหยุดความคิดไม่ได้ เกิดชอบใจหรือพอใจรูปที่ตนเห็น ก็จะเกิดอภิชฌา คือ ความ ๑๗๙