การสำรวมใจและการละกิเลส : หน้า 182/371

โลภอยากได้ ชาติอยู่แล้ว ถ้าไม่ได้รูปนั้นมาสนองอภิชฌา ก็จะรู้สึกโทมนัส คือเป็นทุกข์ ถึงแม้จะได้รูปนั้นมาตามต้องการ ก็อาจรู้สึก พึงพอใจชั่วระยะหนึ่ง แต่ก็จะต้องเกิดความโทมนัสในที่สุด อยู่นั่นเอง เพราะรูปนั้นไม่เที่ยง ย่อมเสื่อมสลาย หรือ พลัดพรากจากเราไปในที่สุด นี่คือผลของการไม่สำรวม ซึ่งเป็นกิเลสกามที่นอนเนื่องอยู่ในใจโดยธรรม จักขุนทรีย์ สำหรับอินทรีย์อื่นที่เหลืออีก ๕ อย่างก็เช่นเดียวกัน ถ้า ไม่สำรวมแล้วจะมีผลเป็นทุกข์เหมือนกันหมด ถามว่าทุกข์อยู่ ตรงไหน ทุกข์ก็อยู่ทีใจนั่นเอง ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า การสำรวม อินทรีย์ทั้งหลาย แท้ที่จริงก็คือการสำรวมใจ หรือที่เรียกว่า “สำรวมมนินทรีย์” นั่นเอง พระภิกษุที่สํารวมมนินทรีย์หรืออินทรีย์ทั้งหลายได้ ย่อม เสวยสุข เพราะกิเลสภายในกล้ำกรายจิตใจไม่ได้ ดังที่พระ สัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า “ฝนย่อมไม่รั่วรดเรือนที่มุงดีแล้วฉันใด ราคะย่อมไม่รั่ว เข้าจิตที่อบรมดีแล้วฉันนั้น” ขุ. ธ. ๒๕/๑๑/๑๖ ๑๘๐