การเข้าใจนิโรธ: สุดท้ายแห่งโลก : หน้า 111/371

ตายเกิด ซึ่งทรงบัญญัติว่า “ทุกขนิโรธคามินีอริยสัจ” หรือ “มรรคอริยสัจ” พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเรียก “นิโรธ” ว่า “ที่สุด แห่งโลก” ณ ที่สุดแห่งโลกนั้น ไม่ต้องเกิด ไม่ต้องแก่ ไม่ต้อง ตาย บุคคลที่ยังไม่ถึงที่สุดแห่งโลก ย่อมไม่สามารถทำที่สุดแห่ง ทุกข์ได้ ที่สุดแห่งโลกนั้นไม่สามารถไปถึงได้ด้วยยวดยานใด ๆ ทั้ง ยังไม่ปรากฏว่า มีบุคคลอื่นใดจะพึงทราบ จึงเห็น พึงถึงที่สุด ของโลกเลย แต่พระองค์นั้นทรงทราบชัดด้วยญาณทัสสนะอัน เกิดจากการปฏิบัติธรรม และทรงถึงที่สุดแห่งโลกแล้ว ทรงอยู่ จบพรหมจรรย์แล้ว” ทรงสงบด้วยประการทั้งปวง มิได้ทรงหวัง โลกนี้และโลกหน้าอีกเลย เพราะเหตุนี้ พระองค์จึงทรงพระนามว่า “โลกวิทู” คือ “ทรงรู้แจ้งโลก” 9 นัยที่ ๒ “โลก” หมายถึงโลก ๓ ซึ่งประกอบด้วย ๑) สังขารโลก หมายถึง ขันธ์ ๕ ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ ๒) สัตวโลก หมายถึง สัตว์ผู้ไปเกิดมาเกิดโดยอาศัย ขจัดกิเลสอาสวะได้หมดสิ้นแล้ว ๑๐๙