การปลดหนี้ทางจิตใจ : หน้า 209/371

“หนี้” คือ ผู้ที่เป็นหนี้เขา แม้จะถูกเจ้าหนี้ทวงถามด้วยคำหยาบ ก็ไม่อาจโต้ตอบอะไรได้ ต้องสู้ทนนิ่งเฉย เพราะเป็นลูกหนี้เขา แต่ถ้าเมื่อใดชำระหนี้หมดสิ้นแล้ว มีทรัพย์เหลือเป็นกำไร ย่อม มีความรู้สึกเป็นอิสระและสบายใจ อุปมาข้อนี้ฉันใด ผู้ที่สามารถ ละกามฉันทะในจิตใจได้เด็ดขาดแล้ว ย่อมมีความปราโมทย์ยินดี อย่างยิ่งฉันนั้น ๒) พยาบาท คือ ความคิดร้าย ความรู้สึกไม่ชอบใจสิ่ง ทั้งหลายทั้งปวง ได้แก่ความอุ่นใจ ความขัดเคืองใจ ความไม่ พอใจ ความโกรธ ความผูกโกรธ ความเกลียด ความรู้สึกเหล่า นี้ทำให้ใจกระสับกระส่าย ไม่เป็นสมาธิ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเปรียบพยาบาทเหมือน “โรค” ผู้ที่เป็นโรคต่าง ๆ ย่อมมีความทุกข์ มีความเจ็บป่วย ไม่สบายทั้งกายและใจ เมื่อจะทําการสิ่งใดก็ต้องฝันทําด้วย ความทรมาน ยากที่จะพบความสุขความสำเร็จได้ฉันใด ผู้ที่ตก อยู่ในอำนาจพยาบาท ใจย่อมเป็นทุกข์ กระสับกระส่าย แม้จะ พยายามปฏิบัติธรรม ก็ยากที่จะซาบซึ้งในรสแห่งธรรม ไม่อาจ พบความสุขอันเกิดจากฌานได้ฉันนั้น ๓) ถีนมิทธะ คือ ความหดหู่หู ความง่วงเหงา ซึมเซา ๒๐๗