ประเภทของสมาธิในพระพุทธศาสนา : หน้า 221/371

ประเภทของสมาธิ การบรรลุฌานทั้ง ๔ ดังที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง แก่พระเจ้าอชาตศัตรูนั้น ล้วนเป็นสามัญญผลอันเกิดจากการ เจริญสมาธิภาวนาของพระภิกษุเอง 5 สมาธิในพระพุทธศาสนาอาจแบ่งออกได้เป็น ๒ ระดับ คือ ๑. สมาธิเบื้องต่ำ “สมาธิเบื้องต่ำ” คือ สภาวะที่ใจสงบ ปราศจากอารมณ์ ทั้ง 5 หรืออายตนะภายนอก 5 อันได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และธรรมารมณ์ นิวรณ์ ๕ จึงเริ่มสงบระงับ ใจจึงรวมเป็น หนึ่ง เกิดเป็นดวงสว่าง ๆ ดังที่ปรากฏในพระธรรมเทศนาของ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ยกขึ้นมากล่าวไว้ตอนต้นบทที่ ๗ นี้ว่า “มีความกำหนดหมายอยู่ที่แสงสว่าง” วิธีทำใจให้เป็นหนึ่งในขั้น ตอนนี้ยังจัดเป็น “สมาธิเบื้องต่ำ” เป็นสมาธิที่ยังไม่ได้ติ่งถึงที่สุด ๒. สมาธิเบื้องสูง “สมาธิเบื้องสูง” คือสภาวะที่ใจสงบเป็นสมาธิดิ่งถึงที่สุด เป็นสมาธิของผู้ปฏิบัติซึ่งบรรลุฌานทั้ง ๔ ตามลำดับดังกล่าวแล้ว ดวงสว่างในขั้นตอนนี้ คือ อุคคหนิมิต หรือ ปฏิภาคนิมิต ๒๑๙