พระพุทธเจ้า: ศาสดาผู้ตื่นและเบิกบาน : หน้า 56/371

อย่างที่ไม่เคยมีผู้ใดรู้เห็นมาก่อน ทรงหยั่งรู้อัธยาศัยแห่งสัตว์ โลกทั้งปวง ซึ่งเป็นไปตามอำนาจแห่งคติธรรมดาโดยถ่องแท้ เป็น เหตุให้ทรงดำาเนินพระองค์เป็นอิสระ พ้นจากอ่านาจครอบงำา แห่งคติธรรมดานั้น และทรงเป็นที่พึ่งที่แท้จริงของสัตว์ทั้งหลาย ผู้ยังจมอยู่ในกระแสโลก 5. ทรงเป็นปุริสทัมมสารถ คือ ทรงสามารถฝึกคนที่ ควรฝึกโดยไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า ทรงเป็นนักฝึกคนชั้นเยี่ยม ด้วยเหตุ ที่ทรงรู้วาระจิตชาวโลก จึงทรงสามารถให้การฝึกที่เหมาะสม กับจริตอัธยาศัยของชาวโลกเหล่านั้น ๗. ทรงเป็นศาสดาของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย เพราะเหตุที่ทรงถึงพร้อมด้วยคุณสมบัติอันยอดเยี่ยม ในการ แนะนำพร่ำสอน นำพาเทวดาและมนุษย์ทั้งหลายให้ข้ามพ้นภัย ในวัฏฏสงสาร ไปสู่แดนเกษม คือ อมตมหานิพพาน ทั้งมนุษย์ และเทวดาจึงยอมรับและเคารพสักการะพระองค์อย่างสูงสุด ๔. ทรงเป็นพุทโธ คือ ผู้ตื่นและเบิกบานแล้ว ทรงตื่น เองจากความเชื่อถือและข้อปฏิบัติทั้งหลายที่ถือกันมาผิด ๆ ทั้ง ทรงปลุกให้ผู้อื่นหลุดพ้นจากความหลงงมงายด้วย อนึ่งเพราะ ไม่ติด ไม่หลง ไม่ห่วงกังวลในสิ่งใด ๆ จึงมีพระราชหฤทัย ๕๘