ความหมายและลักษณะของสมาธิ : หน้า 215/371

ดวงทั้ง ๔ นี้ ซ้อนกันอยู่ ณ ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ กึ่งกลางลำตัว เหนือระดับสะดือขึ้นมาสองนิ้วมือ ความหมายที่สมบูรณ์ของสมาธิ ที่กล่าวว่า สมาธิคืออาการที่ใจสงบรวมเป็นหนึ่ง ดังคำ จำกัดความข้อ (๔) นั้นย่อมหมายความว่า ดวงเห็นดวงจำดวงคิด ดวงรู้ ซึ่งซ้อนกันอยู่นั้น หยุดรวมเป็นจุดเดียวกัน ณ ศูนย์กลาง กายนั่นเอง เมื่อรวมกันเป็นหนึ่งแล้ว นิวรณ์ทั้ง ๕ ย่อมแทรก แซงเข้าไปไม่ได้ ดังคําจํากัดความข้อ (๑) เมื่อหยุดเป็นจุดเดียว ใจย่อมตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์เดียว ดังคำจำกัดความข้อ (๒) และไม่ซัดส่าย ดังคำจำกัดความข้อ (๓) ดังนั้น เราจึงอาจจะสรุปความหมายที่สมบูรณ์ของสมาธิ ได้ใหม่ว่า “สมาธิคือสภาวะที่ใจปลอดจากนิวรณ์ ๕ ตั้งมั่นอยู่ ในอารมณ์เดียว รวมเป็นจุดเดียว ไม่ซัดส่ายเลย สงบนิ่งจน ปรากฏเป็นดวงใสบริสุทธิ์ผุดขึ้น ณ ศูนย์กลางกาย ซึ่งจะ สามารถยังผลสำเร็จอันยิ่งใหญ่ต่อการบรรลุธรรมขั้นสูงต่อไป” ๒๑๓