การเข้าใจนิวรณ์ ๕ และสมาธิ : หน้า 211/371

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเปรียบอุทธัจจกุกกุจจะเหมือน “ความเป็นทาส” ผู้ที่เป็นทาสเขา จะไปไหนตามความพอใจ ไม่ได้ ต้องคอยพะวงถึงนาย เกรงจะถูกลงโทษ ไม่มีอิสระในตัว ๕) วิจิกิจฉา คือ ความลังเลสงสัย ไม่แน่ใจ มีคำถามเกิด ขึ้นในใจตลอดเวลา ทำให้ไม่แน่ใจในการปฏิบัติของตน เช่นนี้ ย่อมไม่สามารถทําใจให้รวมเป็นหนึ่งได้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเปรียบวิจิกิจฉาเหมือน “บุรุษ ผู้มั่งคั่งเดินทางไกลและกันดาร พบอุปสรรคมากมาย” บุรุษ ที่เดินทางไกล หากเกิดความสะดุ้งกลัวต่อพวกโจรผู้ร้าย ย่อม เกิดความลังเลใจว่า ควรจะไปต่อไปหรือจะกลับดี ความสะดุ้ง กลัวพวกโจรผู้ร้าย เป็นอุปสรรคต่อการเดินทางไกลของบุรุษฉันใด ความลังเลสงสัยในคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ย่อมเป็น อุปสรรคต่อการบรรลุอริยภูมิของพระภิกษุฉันนั้น ผู้เจริญภาวนา หากถูกนิวรณ์ทั้ง ๕ แม้เพียงข้อใดข้อหนึ่ง เข้าครอบงำ ย่อมไม่อาจรวมใจให้เป็นหนึ่งได้ ต่อเมื่อทำใจให้ ปลอดจากนิวรณ์ทั้ง ๕ รักษาใจให้แน่วแน่ ใจจึงจะรวมเป็นหนึ่ง ซึ่งเรียกว่า “สมาธิ” ๒๐๙