การบรรลุความตื่นรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า : หน้า 116/371

จนกระทั่งบรรลุอรหัตตผล เข้านิพพานตามพระองค์ไปมากมาย ส่วนที่แปลว่า “ผู้เบิกบาน” ก็เพราะนำไปเปรียบกับ ดอกบัว กล่าวคือ การที่พระองค์ทรงประกอบความเพียรด้วย ประการต่าง ๆ มานานถึง 5 พรรษา ขณะที่ยังมิได้ทรงบรรลุพระ สัมมาสัมโพธิญาณ ย่อมเปรียบได้กับดอกบัวที่ยังตูมอยู่ ครั้น เมื่อพระองค์ได้ตรัสรู้พระอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว จึง เปรียบได้กับดอกบัวที่บานแล้วยามต้องแสงอาทิตย์อุทัย พระหฤทัยของพระองค์ย่อมผ่องแผ้ว เบิกบานเต็มที่ ความหมายทั้ง ๒ นัย ดังกล่าวแล้วนี้ คือ คำแปลของ “พุทโธ” ด้วยเหตุนี้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงทรงพระนามว่า “ทรงเป็นผู้ตื่น ผู้เบิกบานแล้ว” ๙. ทรงเป็นผู้จำแนกธรรม พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงพระนามว่า “ภควา” ศัพท์คำ นี้มีความหมายหลายอย่าง คือ ๑) ผู้มีภาคย์ ๒) ผู้หักกิเลส มี ๓) ผู้มีภคธรรม ๑๑๔