ความสำคัญของสติและสัมปชัญญะในพระพุทธศาสนา : หน้า 189/371

ธรรมมีอุปการะมาก เพราะช่วยไม่ให้เราเผลอ ไม่ให้หลงลืมใน สิ่งที่ควรทําหรือต้องทำ ยิ่งกว่านั้นสติยังเป็นพื้นฐานสําคัญยิ่ง ในการเจริญภาวนาเพื่อมรรคผลนิพพานต่อไปอีกด้วย คำว่า “สัมปชัญญะ” หมายถึง ความรู้สึกตัว หรืออาการ รู้ตัวในขณะทำอยู่ เช่น รู้ว่าเรากำลังพูดอะไร กำลังคิดอะไร หรือ กำลังทำอะไร พระพุทธศาสนาถือว่า “สัมปชัญญะ” เป็นธรรมที่มี อุปการะมากอีกข้อหนึ่ง โดยทั่วไปจะใช้คู่กับ “สติ” เรียกว่า “สติสัมปชัญญะ” โดยถือว่า “สติ” เกิดก่อนทำ พูด และคิด ส่วน “สัมปชัญญะ” เกิดในขณะกำลังทำ พูด และ คิด แต่ธรรมทั้ง สองนี้จะเกิดควบคู่กันเสมอ ใน คัมภีร์อรรถกถา ปาฏิกวรรค ได้แบ่งสัมปชัญญะ ออกเป็น ๔ ประการ คือ ๑. สาตถูกสัมปชัญญะ ความรู้สึกตัวว่า สิ่งที่ตนกำาลัง ทํานั้นมีประโยชน์หรือไม่ ๒. สัปปายสัมปชัญญะ ความรู้สึกตัวว่า สิ่งที่ตน กำลังทำนั้นเป็นที่สบายหรือเหมาะสมกับตนหรือไม่ ๑๘๗