หลักฐานธรรมชาติในคัมภีร์พุทธโธมน : หน้า 169/278

หลักฐานธรรมชาติภายในคัมภีร์พุทธโธมน 1 ฉบับประชาชน ลำดับสมาธิที่สูงกว่า ไม่มีส่วนใดเกี่ยวข้องกับนิยามิตหรือตัณหาในฐานะทั้ง 40 ประการ ยกเว้นนิยิตแสงสว่างหรือ โลกนาทิสเท่านั้น ส่วนที่สนใจมากคือธรรมภายที่ระบุไว้ในคัมภีร์มูลฐานวเป็นหนึ่งในพระพุทธคุณ แต่ในโยคาวจรรธรรมภายในเป็นธรรมฐานในประเภทอุฏฐานสติคือพุทธานุสติ ปฏิบัติ เพื่อให้ดีขึ้น อดกนิด ปฏิญาณนิยิต สมาธิและสมาน ซึ่งแตกต่างจากวิชาธรรมภายใน ธรรมภายจะไม่ปรากฏในสมาธิวานขั้นโลกียธรรมนี้ แต่จะปรากฏในขั้นโลกุตตรธรรมเท่านั้น โดยมีธรรมภายโดรคุร้องกลาง ปรากฏการณ์นี้ชี้ให้เห็นว่าลูกฌานอาจมีกรรมการปฏิบัติหลายวิธี 2.2.2.2 ทางเดินของจิตและกระบวนการบรรลุอริยมรรคผล เมื่อสำเร็จในขั้นโลกลียานแล้วการปฏิบัติสมาธิภาวนาในลำดับต่อไปจะเข้าสู่ขั้นโลกุตตรธรรม พระมงคลเทพมุนี(สด จนทสโร) ได้กล่าวถึงธรรมชั้นนี้โดยเริ่มเท้าความถึงอารบอรบรรลุพอธรรมนสุดของฝ่ายโลภธรรมก่อน เป็นผู้ "ฝัน" พอถูกส่วนเข้าก็จะเห็นนาอยธรรม มีรูปเหมือนพระปฏิมา เกตุออาบน้ำตุม หน้าตาไม่ถึง 5 วา คือหย่อน 5 วา ยังไม่ใช่ธรรมภายขั้นพระอริยบุคคล เป็นเพียงโดตรบบุคคล นี้เหละเป็นธรรมภายตัวพระตาคตดตะ"83 เมื่อได้ภายธรรมโดตรบแล้วผู้ปฏิบัติสามารถเจริญสมาธิภาวนาต่อไปได้อีก ซึ่งจะได้ผลเป็นธรรมภาย่างต่าง ๆ อีกคือธรรมภายโดตรบละเอียดธรรมภายโสดาบัน ธรรมภายโสดาบันละเอียด ธรรมภายสะกาท ธรรมภายสกทา 83 รวมพระธรรมเทศนา: 608