ความเข้าใจในบทบาทของพระพุทธองค์ : หน้า 52/278

คนธรรม์ ยักษ์ หรือมนุษย์ อย่างใดอย่างหนึ่งเลย เพราะกิเลสอันเป็นเหตให้กลับมาเกิดเป็นเทวดา คนธรรม์ ยักษ์ หรือมนุษย์นั้น พระองค์ได้จากัดเสียสิ้นแล้ว พระองค์เป็น "พุทธะ" ผู้ไม่ติดอยู่ในโลก เสมอดอกบัวไม่ติดอยู่ในน้ำและโคลนตม นะนั้น ในความเห็นของผู้วิจัย เนื้อหาของพระสูตรนี้บอกย้ำว่า เมื่อครัสรู้แล้วพระพุทธองค์เป็นหนึ่งเดียวกับ "พุทธะ" คือผู้ภายใน และได้ทรงหลุดพ้นจากความยึดถือในกายมนุษย์ว่าเป็น "ตน" หรือ "ของตน" ดังนั้น กายมนุษย์ของพระองค์นั้นจึงเปรียบเสมือนเสื้อผ้าที่สวมใสเพื่อให้สร้างบารมีสิ้นต่อไปได้เท่านั้น โดยเหตุนี้พระองค์จึงทรงตอบพรรณผนไปว่า พระองค์ (ซึ่งขณะนั้นประทับนั่งอยู่เบื้องหน้าพรหมนาถ) "ไม่ใช่มนุษย์" นักวิชาการจำนวนหนึ่งมีความเห็นว่า เนื้อหาในพระสูตรนี้ทำให้เกิดความเชื่อว่า พระพุทธองค์ได้รับตรเป็นมนุษย์เดินดิน หากทรงมี "ภายแท้ที่เหนือโลก" อันเป็นภายที่ไม่รู้จบแก่ เจ็บ ตาย ดังนั้น เป็นเพียงเพื่อถอดลูกสาวโลกให้พ้นทุกข์เท่านั้น แนวคิดนี้เด่นชัดในพระพุทธศาสนานิกาย "โลโกตตรวา" ซึ่งเป็นนิกายหนึ่งในสาย "มหาสงิฏก" ซึ่งต่อมาได้มีการแต่งเติมแนวคิดจนกลายเป็นมหายานในยุคหลัง สำหรับนัยสำคัญของพระสูตรนี้คือการรับรองวิจารณ์ธรรมกายนี้ อยู่ที่ประเด็นว่า พระพุทธองค์เป็น "พุทธะ" คือผู้แจ้งเห็นแจ้ง และทรงเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับ "ธรรม" ที่ทรงเข้าถึง จึงทรงพันจากความเป็นอย่างอื่นแล้วนั้นเอง