ลักษณะของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและธรรมภายใน : หน้า 222/278

ไม่อาจให้หวั่นไหวได้ และลักษณะหนึ่งของพระผู้มีพระธรรมภาย คือ มีญาณรู้ที่ไม่มีกั๊กสิ้นสุด ดังนี้ “[พระภิษุ] เป็นเรือนแสน ผู้มีวิชชา 3 อภิญญา 6 ผู้มีฤทธิ์มากแวดล้อมพระสัมพุทธเจ้า ผู้เห็นแล้วจะไม่เสื่อมสละ ท่ามกลาง [มนุษย์] และเทวดา ไม่มีใครเปรียบกับพระสัมพุทธเจ้าในเรื่องการตื่นแน่นอนในบุญ คือความรู้พระองค์เป็นผู้มีญาณไม่มีที่สิ้นสุด ใครเห็นแล้วไม่เสื่อมสละ ใครๆ ไม่อาจทำให้พระผู้มีพระภาคเจ้าองค์ทรงแสดงพระธรรมภายในเป็นบอดิ แห่งต้นจะสิ้นให้หวั่นไหวได้ใครเห็นแล้วจะไม่เสื่อมสละ” จากพระบาลนี้ จะเห็นได้ว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงมีพระธรรมภายและความมีธรรมนี้ทำให้พระองค์มีคุณสมบัติหลายประการที่เป็นอจินไตย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พระองค์มีปัญญา รู้ไม่มีสิ้นสุด ไม่มีใครเทียบได้ ทั้งในมนุษย์และเทวโลก ทั้งยังมีพระภิษุซึ่งเป็นผู้วรรวช 3 อภิญญา 6 ล้วนมี ฤทธิ์มากเป็นจำนวนเรื่อนแสนห้อมล้อม นี้ร่งกับเนื้อความในคำสรรเสริญว่า ธรรมกายของพระองค์คงคั่ง หรือมากไปด้วยญาณ คือความรู้เฉพาะที่ไม่ทั่วไป ซึ่งเป็นสิ่งอัศจรรย์ที่ใครๆ ไม่พึงคิด ในพระวินัยปกก็ยังมีพระบาลีแสดงลักษณะของธรรมที่พระสัมพุทธเจ้าเข้าถึงเมื่อพระองค์ตรัสครั้งแรก ณ คงไมศรีมหาโพธิ์ ริมฝังแม่น้ำเนริบูรซาวา คือธรรมภายว่าธรรมเหล่านี้เกิดขึ้นแก่พระมหนผู้มีความเพียร เจริญสมาธิเป็นปกติ ธรรมเหล่านี้ เกิดขึ้นแก่ผู้มีสมาธิ และมีจิตหลุดพันแล้วเท่านั้น เป็นธรรมที่อยู่นอกเหนือกฎเกณฑ์ธรรมชาติ