การประดิษฐิพานและพระอริยบุคคล 8 : หน้า 208/278

ส่วนประดิษฐิพานนั้นมีทั้งหมด 8 ประตูตั้งอยู่ใน 8 ทิศ ทิศทั้ง 8 นี้ หากมองในทางสัญลักษณ์หรือสภาวธรรมหมายถึงพระอริยบุคคล 8 ที่ท่านอยู่ข้างในพระพุทธ นำประกอบด้วย กายธรรมโสดาหาย กายธรรมโสดาคามีรายละเอียด กายธรรมพระสะกิดต่อมมียม กายธรรมพระสะกิดามีละเอียด กายธรรมพระอรหัตหยาย กายธรรมพระอรหัตละเเอียด พระอรหัต ยกธรรมพระอรหัตละเอีอด พระมงคลเทพมุนี (สด จนวจโล) ได้กล่าวถึง กายธรรมโครฏว่่าเป็นกายธรรมรูปเหมือนพระปฏิมากรณ์ดูดอกบัวตูมใส หน้าตาไม่ถึง 5 วา หย่อนกว่า 5 วา นี้เรียกว่า กายธรรมเป็นโครฏูท่านกล่าวว่า กายธรรมโครฏูไม่ใช่เป็นพระโสดาบัน พระสะกิดาคามี พระอรหัต แต่เป็นโครฏูบุคคล เป็นกายธรรมเท่านั้น จากข้อมูลในคัมภีร์ “มูลพระกัมมุฏฐาน” จากวัดมงคลศรีเกียน-เลี้ยงกามพูชา กล่าวถึงผลจากการปฏิบัติธรรมในชั้นพระอริยะสูงทั้ง 8 ตามแบบอานนกามมุฏฐานว่า “เมื่ออสงไขยก็มาถึงสอเลอ ภาวนาให้ตัดแน่นได้เห็นพระรัศมีเหมือนพระจันทร์วันเพ็ญ นี้เรียกว่าได้บรรลุอานกมิมรรรร เมื่ออสงไขยวายใจออกจากสะดือขึ้นไปสิ้นค่า ภาวนาให้ตัดแน่นได้เห็นพระรัศมีเหมือนพระอาทิตย์อยู่ยอดขึ้น นี้เรียกว่า ได้บรรลุอธิมรรร” เนื้อหาคัมภีร์มุฏฐังภาค ทฤษฎีและภาคปฏิบัติ แต่วับนี้บอกร่องรอย 2 ประการคือว่า ประการแรกพระอริยะสงฆ์ 8 ในที่นี้หมายถึงพระอริยะบุคคลทั้ง 8 ได้แก่ พระอริยสงฆ์ชั้นโสดาปัตริดมรรร โสดาปัตติผล สกทานามธรรม สกทามิมรรร อนาคามิมรรร อรหันมรรร อรหันผล ส่วนประการที่สองคือ เป็นหลักฐานว่า คนสมโภฐานปฏิบัติธรรมแล้ว สามารถเห็นพระภายในตัวจริง