ปรัชญาหลักธรรมในคัมภีร์พุทธโธรฐาน 1 : หน้า 247/278

ปรัชญาหลักธรรมภายในคัมภีร์พุทธโธรฐาน 1 ฉบับประชาชน โดยเป็นที่ทราบกันอยู่แล้วว่า พระมงคลเทพมุนี (สด จนทสโร) นั่นท่านได้เข้า ถึงเนื้อหาและรายละเอียดทั้งหมดจากการปฏิบัติ คัมภีร์ก่อนหน้านั้นจะได้เห็น แล้วว่ามีความกระจัดกระจาย ไม่สามารถหลอมรวมเป็นเนื้อเดียวที่ชัดเจนได้ ทั้งนี้เพราะระยะเวลายาวนานและการเดินทางข้ามเขตแดนทางภูมิศาสตร์ ที่ยากลำบาก สำหรับในประเทศไทยการศึกษาปฏิและปฏิบัติของพระมงคล เทพมุนี (สด จนทสโร) ที่เกิดก่อนการเข้าถึงธรรมที่วัดโณสถบันนั่นจะมีความ เชื่อมต่อระหว่างกันเพียงใอยงยากที่ผู้ใดจะทราบได้ ข้อมูลมีเพียง ว่าท่านเคยเข้าถึง “ดวง” จากการศึกษากับพระอาจารย์สิงห์ที่วัดละครำ แต่ ดวงนั้นตั้งที่ฐานใด มีทางเดินเช่นไร ไม่ได้มีการเอ่ยถึง อันที่จริงแล้วการที่พระ ภิกษุจะปฏิบัติจนได้เห็นดวงภายในนั้นก็มีปรากฏอยู่มากมาย ความแตกต่างที่ ทำให้ท่านโดดเด่นอยู่ที่ว่าผลการปฏิบัติธรรมของท่านในคืนวันเพ็ญที่วัดโบสถ์ บน นั้น ทำให้ท่านเห็น “เส้นทางสายกลาง” ซึ่งนำไปสู่ธรรมภายังมี รายละเอียดเป็นรูปธรรมในบริบทที่ไม่ได้มีฉีกวิธีรบราน (ในงานวิจัยชิ้นนี้) บท ไหนหรือพระอาจารย์ท่านใดก่อนหน้านั้นที่จะสามารถบรรยายได้ละเอียดลึกซึ้ง เช่นนั้นนั่นมาก่อนเลย สรุปจากทุกคำรี้ที่อ่านพบมาทั้งค้นสาร เอเชียกลาง จีน เอเซียอาคเนย์ สามารถกล่าวได้ว่า มีการกล่าวถึงธรรมภายจริง และมีการปฏิบัติแบบธรรมภาย จริงตั้งแต่ยุคดั้งเดิมแล้ว แต่ไม่ได้หมายกับหลักการพระมงคลเทพมุนี (สด จนทสโร) ไปเสียทั้งหมด มีความแตกต่างกันอยู่ในรายละเอียด แตะปุ๋วได้ว่า สาระหลักคือมีการกล่าวถึงธรรมภาย มีการนั่งสมาธิแบบเห็นองค์พระจริงใน ทางหนึ่งอาจจะผ่านจากค้นสาร โอเชียกลาง จีน สู่เอเชียอาคเนย์ ก็เป็นไปได้