ธรรมะเพื่อประช: กัลยาณวาทะ : หน้า 461/584

ธรรมะเพื่อประช กัลยาณวาทะ ๔๖๐ เทวทัตจักเกิดในนรก ตั้งอยู่สิ้นหนึ่งกัป เป็นผู้อันใครๆ เยียวยา ไม่ได้เล่า เพราะพระวาจานั้น พระเทวทัตจึงโกรธ เสียใจ เมื่อ พระสมณโคดมถูกถามปัญหาสองเงื่อนนี้แล้ว จะกลืนไม่เข้า คายไม่ออก จะต้องยอมแพ้ต่อคำถามของพระองค์อย่างแน่นอน” ฝ่ายพระกุมารยังไม่ทราบอานุภาพแห่งสัพพัญญุตญาณ จึงตั้งใจเรียนปัญหาจนชำนาญ เพื่อจะได้ไปโต้วาทะกับพระพุทธ องค์ วันรุ่งขึ้นได้เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า ซึ่งเสด็จมา ฉันภัตตาหารในพระราชวัง ทูลถามปัญหาที่จดจำมาจากนิครนถ์ ต่อพระผู้มีพระภาคเจ้า พระพุทธองค์ตรัสว่า “ดูก่อน ราชกุมาร ในปัญหาข้อนี้ จะวิสัชนาโดยส่วนเดียวมิได้ สมมติว่าเด็กทารก ไม่รู้จักช่วยเหลือตัวเอง เอากิ่งไม้ หรือหินใส่เข้าไปในปาก แล้ว เอาออกไม่ได้ พระองค์จะทรงท่าอย่างไรเล่า” อภัยราชกุมารทูลว่า “จะต้องหาทางเอาไม้หรือหินออกมาให้ได้ แม้ว่าเด็กคนนั้น จะเจ็บปวดไม่ยอมให้เอาออกก็ตาม” พระบรมศาสดาตรัสต่อว่า “ดูก่อนราชกุมาร ตถาคต ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ย่อมรู้วาจาที่ไม่จริง ไม่แท้ ไม่ประกอบด้วย ประโยชน์ และวาจานั้นไม่เป็นที่รัก ไม่เป็นที่ชอบใจของผู้อื่น ตถาคตไม่กล่าววาจานั้น อนึ่ง ตถาคตย่อมรู้วาจาที่เป็นจริง ที่แท้ แต่ไม่ประกอบด้วยประโยชน์และวาจาไม่เป็นที่รัก ไม่เป็นที่