อันตราคามรรมแปล : หน้า 19/278

ประโยค - อันตราคามรรมแปล - หน้า ๑๖ ญิปป์ สดวฏิรมาคมมิ. พลันเสด็จมาถึงเมืองสาทิตดี. สมเด็จพระบรมศาสดา พระองค์ผู้เป็นพระธรรมราช ได้ทรง ปรากพระฉุกปลาดเถระให้เป็นเหตุ แล้วได้ทรงทนปโปรไว้ เริ่มพท พระบาทฉะนี้ว่า " มโนปุเภทุมพุม คามา" เป็นอาทิ แปลว่า " ธรรมทั้งหลายมีเป็นหัวหน้า มีเป็นใหญ่ สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้า บุคคลมีใจร้ายแล้ว พูดไปดีดี ทำไปดีดี ทุกๆอย่างไปตามเขา เพราะ ทุจริต ๓ อย่างนั้น เห็นอัลล้อบุมไปตามรอยเท้าคมพิพัฒหึมนี้ไป อยู่. " อธิบายความตามพระคาถานั้นว่า ข้อที่ว่าสทธรรมทั้งหลายนัน ก็ว่าคือ ธรรม ๓ นี้ แทนแอกออกเป็น ๕ คือ คุณธรรม ๓ เทศธรรม ๓ ปริจิตธรรม" นิสิสต์ธรรม ๑ ในธรรม ๔ ประการนั้น ธรรมศัพท์นี้ ในคำว่า " ธรรมและธรรม ๒ ประการ ให้ผลเหมือนกันทั้งหมด" ชื่อว่าคุณธรรม แปลว่า ธรรมคือคุณ ธรรมศัพท์นี้ ในคำว่า " ภิกษุทั้งหลาย ! เราจักแสดงธรรม องค์งามในเบื้องต้นแก่ท่านทั้งหมด" ดังนี้เป็นต้น ชื่อว่าทศธรรม แปลว่าธรรมคือเทวา ธรรมศัพท์นี้ ในคำว่า " ภิกษุทั้งหลาย ! งง กุลุทธราบจำปากในโลกนี้ ย่อมเรียนธรรมชื่อวุตตะและเคยยะ " ดังนี้เป็นต้น ชื่อว่าปริจิตธรรม แปลว่าธรรมคือปริจิต ธรรมศัพท์นี้ ในคำว่า " และในปัจจุบันนแล้ว ธรรมทั้งหลายย่อมมี ขันธ์ทั้งหลาย ย่อมมี" ดังนี้เป็นต้น ชื่อว่าศาสตรธรรม แปลว่าธรรมคือภาพ ที่มีใช้สัตว์ เหล่านั้น เป็นอรธรรมธิปย ในเรื่องธรรม ๔ ประการ