ธรรมะเพื่อประชาชน: ทำความเข้าใจกับกิเลสและตัณหา : หน้า 266/571

ธรรมะเพื่อประชาช กิเลส พันห้า ตัณหาร้อยแปด ๒๖๕ และธรรมารมณ์ คือนึกคิดในทางใจ ความคิดสามารถทำให้เกิด กิเลสตัณหาได้เช่นกัน คิดอยากได้สิ่งนั้นสิ่งนี้ ความอยากที่เกิด จากความคิด เป็นตัวตัณหา ตัณหาแต่ละอย่างเกิดขึ้นใน ๓ กาล ด้วยกัน คือ ตัณหาที่เกิดในอดีต เกิดในปัจจุบัน และกำลังจะ เกิดขึ้นในอนาคต ตัณหาในกามภพเรียกว่ากามตัณหา ในรูปภพ เรียกว่ารูปตัณหา และตัณหาในอรูปภพเรียกว่าอรูปตัณหา รวมกันแล้วเป็นตัณหา ๑๐๘ หลวงพ่ออธิบายไว้พอสังเขปเท่านั้น เพราะต้องการให้ รู้ว่า กิเลสพันห้า ตัณหาร้อยแปดนั้น มีอยู่จริงๆ ไม่ใช่เป็นเพียง คําคล้องจองกัน หรือกล่าวขึ้นมาลอยๆ เท่านั้น แต่การที่จะเอา กิเลสตัณหามาจาระไนอย่างละเอียด คงต้องใช้เวลานานมาก เพราะฉะนั้นจึงขอสรุปสั้นๆ ว่า กิเลสตัณหามากมายเหล่านี้ คือสิ่งที่ติดอยู่ในกมลสันดานของสัตว์ทั้งหลาย ถ้าสามารถ ฝึกฝนใจให้หยุดนิ่งได้แล้ว กิเลสตัณหาเหล่านี้ก็จะดับไป เราก็ จะหลุดพ้นจากภพสามได้ หลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดได้ นอกจากนี้ ยังมีกิเลสละเอียดๆ อีกชนิดหนึ่งคือ อนุสัย อนุสัยนี้เปรียบเหมือนงูพิษ ที่แอบอาศัยอยู่ในขันธสันดานของ สรรพสัตว์ คอยคายพิษราดรดลงในดวงจิตให้กำซาบไป ทำให้ สรรพสัตว์ได้รับความทุกข์ทรมานอยู่ในวัฏสงสาร อนุสัยมีอยู่