ความทุกข์และการปลดปล่อยในธรรมะ : หน้า 548/607

ธรรมะเพื่อประชาช นเบื้องปลายไม่ปรากฏ เบื้องต้นเบื้อง ៩៤៧ อันสิ้นสุดลงไปได้ แต่ว่ามหาปฐพีนี้ ย่อมถึงความหมดสิ้นไปก่อน ข้อนี้เป็นเพราะว่า วัฏสงสารนี้ กำหนดที่สุดและเบื้องต้นมิได้ ในเมื่อเหล่าสัตว์ถูกอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น ถูกตัณหาผูกพัน เข้าไว้ ก็ย่อมจะต้องท่องเที่ยวไปๆ มาๆ อยู่โดยที่สุดและเบื้องต้น ย่อมไม่ปรากฏเลย” พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามภิกษุว่า “น้ำตาที่หลั่งไหล ออกจากตาของพวกเธอ ผู้ท่องเที่ยวไปมาอยู่ ร้องไห้คร่ำครวญอยู่ เพราะประสบสิ่งที่ไม่พอใจ เพราะพลัดพรากจากสิ่งที่พอใจโดย กาลนานนี้ กับน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ สิ่งไหนจะมากกว่ากัน” ภิกษุทูลตอบว่า “น้ำตามากกว่าน้ำในมหาสมุทร” พระพุทธองค์ จึงตรัสต่อไปว่า “ถูกแล้วภิกษุทั้งหลาย พวกเธอได้ประสบ มรณกรรมของมารดาตลอดกาลนาน น้ำตาที่หลั่งไหลออก จากตาของพวกเธอ ผู้ประสบมรณกรรมของมารดา และร้องไห้ คร่ำครวญ เพราะประสบสิ่งที่ไม่พอใจ เพราะพลัดพรากจาก สิ่งที่พอใจอยู่นั้น มีประมาณมากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอได้ประสบมรณกรรมของบิดา มาตลอดกาลนาน พวกเธอได้ประสบมรณกรรมของน้องสาว บุตรธิดา ความเสื่อมแห่งญาติ ความเสื่อมแห่งโภคะ ความเสื่อม แห่งโคตร และได้ประสบกับความเสื่อมเพราะโรคมาตลอด