ความยาวนานของวัฏสงสาร : หน้า 549/607

suall เบื้องต้นเบื้องป เบื้องปลายไม่ปรากฏ ៥៤៨ กาลนาน น้ำตาที่หลั่งไหลออกจากตาของพวกเธอ ผู้ประสบกับ ความเสื่อมเพราะโรคเป็นต้น และร้องไห้คร่ำครวญเพราะประสบ สิ่งที่ไม่พอใจ เพราะพลัดพรากจากสิ่งที่พอใจอยู่นั้น มีประมาณ มากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ ส่วนน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ นั้น มีประมาณน้อยกว่าน้ำตาของพวกเธอ” นี่เป็นเครื่องชี้ให้เห็นว่าวัฏสงสารนี้ มีความยาวนานจน ไม่สามารถที่จะทําหนดลงไปได้ว่า มีการเริ่มต้นมาตั้งแต่เมื่อใด และจะสิ้นสุดลงเมื่อใด ไม่สามารถที่จะนับเป็นวัน เป็นเดือน เป็นปี หรือแม้ในที่สุดจะนับเป็นมหากัปก็ไม่ได้ เมื่อกล่าวถึงคำว่า กัปหรือมหากัปนี้ บางท่านอาจจะสงสัยมานานแล้วว่า เป็นเวลา เท่าใดกันแน่ เพราะในตอนที่ว่าด้วยอายุของสัตว์นรกก็ดี หรือใน ตอนที่ว่าด้วยอายุของพรหมก็ดี ได้กล่าวถึงคำนี้ไว้เหมือนกัน แต่ยังไม่ได้อธิบายในรายละเอียด ฉะนั้นหลวงพ่อจึงขอถือ โอกาสอธิบายคำว่า กัป และมหากัป เพิ่มเติมสักเล็กน้อย สมัยหนึ่ง ภิกษุได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า “ข้าแต่ พระองค์ผู้เจริญ กับหนึ่งนั้นเป็นเวลายาวนานเพียงใดหนอ พระเจ้าข้า” พระพุทธองค์ตรัสตอบว่า “ดูก่อนภิกษุ กับหนึ่งนั้น เป็นเวลายาวนานนักหนา จะนับเป็นว่าเท่านี้ปี เท่านี้ร้อยปี เท่านี้พันปี เท่านี้แสนปีไม่ได้เลย” ภิกษุรูปหนึ่งทูลถามต่อไปว่า