ปรัชญาและเจตนาของอภิญฺญาในพระพุทธศาสนา : หน้า 107/217

ประโยค - ปฐมมันต์ปลาสภาเคลา ภาค ๑ หน้า ที่ 106 แม้ว่าโดยล่วงไปถึงร้อยปี จะมีสัตว์ตกลตายแน่นอน เป็นปราชญ์ ด้วยเจตนาซึ่งเป็นเหตุให้ดังนี้เอง" ส่วนในมหาปังจรีและในสังเขป อรรถกถา ท่านกล่าวไว้ว่า " เมื่ออภิญฺญาใช้อภิญฺญา (พิน) แม้ ครั้งเดียว 'บุคคลลักษณะก็ดีลักษณะด้าย' ดังนี้ ถ้ามีโจร ๆ พลัดตกลง ไปที่ลุมพนต์ตาย เป็นปราชญ์เหมือนกัน ส่วนพวกพระเถระผู้ชำนาญ ในพระสูตร ยังอดเอาเจตนาซึ่งเป็นเหตุให้ดังนี้ (เป็นหลัก)" ภิญฺญา note หนึ่งจงลํารองพราม แล้วสั่งก็รูปอันว่า "จงนำคนชื่อ โนนนาแล้ว ผลักให้ตกตายในลุมพนังนี้"ภิญฺญา note นั้น ยังผู้นั้น ให้ตกตาย เป็นปราชญ์ทั้ง ๒ รูป ยังผู้นั้นให้ตกตาย ตัวเองตกไปตาย คนอื่นตกไปตามธรรมดาของตน ในทุกกรณีมีมิจฉาที่หมาย,ภิญฺญา ผู้เป็นต้นเด็ดดวงค่าไป ผันในลุมพนังที่ภิญฺญา note ไว้ว่า" "ภิญฺญา name นั้น จักณกชื่อโนนนา ให้ (ตก) ตายในลุมพนังนี้" ก็เนินนี้เหมือนกัน.ภิญฺญา note ไว้ว่าด้วยคติว่า " คนทั้งหลายผู้อยากจะตาย จัดตายในลุมพนังนี้" เป็นปราชญ์ เพราะคนคนเดียวตาย. เป็น กองอัคคุ เพราะคนมากคนตาย. เป็นอนุศรีโยรม เพราะมารดา และบิดา ตาย. เป็นลุกล้ำอัคคุและปาณิสิย์ในพระวัดคุณหงดลจัย และปัจฉิม.ภิญฺญา note ไว้ว่าด้วยคติว่า " ชนเหล่าใดเหล่านี้มีความ ประสงค์จะฆ่าเขาให้ตาย จักผลักชนเหล่านั้น ให้ตกตายในลุมพนังนี้" ดังนี้. พวกเขาผลัก ให้ตกตายในลุมพนังนั้น. เมื่อคนเดียว เป็นปราชญ์. เมื่อมากคนตาย เป็นกองอัคคุ. เป็นอนุศรีโยรม เป็น ในพระวัดคุณแห่งอนุตรยกรรมเป็นต้น.และแม้พระอรหันต์ ทั้งหลาย ก็ถึงความสงเคราะห์เข้าไปนั่งหลังนี้ด้วย. แต่น้อยแรก ก็รีบ