ปฐมสัมมัทปฏิกูลภาค ๑ หน้า 178 : หน้า 179/217

ประโยค - ปฐมสัมมัทปฏิกูลภาค ๑ หน้า 178 ข้อคำถามให้แจ้งแล้ว" ยอมเป็นปราชญ์เหมือนกัน. เพราะเหตุไร? เพราะเหตุว่าพระนิพพานเป็นโลกุตรธรรม ซึ่งมีวิสุทธะอันปล่อยมแล้ว. อันนี้ แม้มื้องิฏฐิกล่าวว่า " ข้านั้นแพ้ตลอดลัดชั่ง ๘, ( หรือว่า) สั่งจะ ๘ อันข้าพเจ้าเทงตลอดแล้ว" คงเป็นปราชญ์เหมือนกัน. เพราะเหตุไร? เพราะเหตุว่า คำว่า " แก่งตลอดชั่ง" เป็นคำถักเรียกมรรค. อันนั้น ท่านกล่าวไว้ในวิ่งว่า " ปฏิสมัภิกา ๓ ย่อมเกิดขึ้นในจิตตูปบาทที่สมุฏฐานด้วยญาณ ฝ่ายมาวจรคศ ๔ ดวง, ย่อมเกิดขึ้นในจิตตูปบาทที่สมุฏฐานด้วยญาณฝ่อรึก ๔ ดวง, อัตปฏิมิกา ย่อมเกิดขึ้นในจิตตูปบาทเหล่านี้ด้วย ย่อมเกิดขึ้นในมรรค ๕ ผล ๔ ด้วย," เพราะเหตุั้นนั้น เมื่อกล่าวว่าคำว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มปฏิได้ยามปฏิสมัภิกา" หรือว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มปฏิได้ในอุปนิสัยปฏิสัมภิทา" หรือว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มปฏิได้โโลกอัตปฏิสมัภิกา" ดังนี้ ยังไม่เป็นปราชญ์. ดังนี้ ยังไม่เป็นปราชญ์. แม้เมื่อภิญญูกล่าวว่าคำว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มปฏิได้ในปฏิสัมภิทาทั้งหลาย อานิค ยังไม่ถึงที่สุดก่อน, แต่เมื่ออธิกล่าวว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มปฏิได้ในโลกคร-อัตปฏิสมัภิกา" ย่อมเป็นปราชญ์. ส่วนในสังเขปอรรถถก ท่านกล่าวไว้ว่า " เมื่อภิญญูล่าวแม้วย ความไม่แปลกกันว่า " ข้าพเจ้าเป็นผู้มบรรลุอุปนิสัยปฏิสัมภิทา" ก็เป็นปราชญ์. แม้ในกรณีที่ ท่านก็กล่าวว่า " ย่อมไม่พ้น." แต่ในมรรถถกกก ท่านกล่าวไว้ว่า " ปราชญ์ ย่อมไม่มีวัชุเหตุเพราะเท่าที่ อนติยังไม่ถึงที่สุดด้วยเหตุเพียงเท่านี้, ใคร ๆ ไม่อาจทำรรถกกกอันให้เป็น ๑. อภ. วิ. ๓๗/๔๕๘-๔๕๙.