การศึกษาลมหายใจในปรัชญาพุทธศาสนา : หน้า 28/217

ประโยค - ปฐมสมัยปาสาทกเบล คำ ก - หน้า 28 " ลมที่ออกไปข้างนอก ชื่อว่า อัสสสะ คือ ลมหายใจออก" ลมที่เข้าไปข้างใน ชื่อว่า ปิสสสะ คือ ลมหายใจเข้า... ส่วนในอรรถกถาแห่งพระสูตรทั้งหลาย มาโดยลำดับกัน. บรรดาลมทั้งสองนั้น ในเวลาที่สัตว์ผู้อยู่ในครรภ์แม่ทุกชนิดออกมาจากท้องแม่, ลมภายในครรภ์อ่ออกไปข้างนอกก่อน, ภายหลัง ลมข้างนอกพาเอาล่องที่ละเอียดเข้าไปข้างใน กระทบเพดาน แล้วดับไป. พึงทราบมอสสาสะและปิสสสสะอย่างนี้ก่อน. ส่วนความที่ลมหายใจเข้าและลมหายใจออกเหล่านั้น มีระยะยาวและสั้น พึงทราบด้วยอำนาจแห่งกาล. เหมือนอย่างว่า น้ำหรือทราย แผ่ออกไปตลอดจะระยะ คือ โอกาสตั้งอยู่ เขาเรียกว่า " น้ำยาว ทรายยาว น้ำสั้น ทรายสั้น " ฉานใด, ลมหายใจเข้าและหายใจออกแห่งแต่ละละเอียดชนิดกันนั้น ยังประกอบด้วยอารมณ์ในตัวซึ่งและดัง กล่าวว่า คือดภาพของช้างและมูฬานั้น ให้ค่อย ๆ เติมเข้า ก็คล้อย ๆ ออกไป; เพราะฉะนั้นท่านจึงเรียกว่า " ยาว." ลมหายใจเข้าและหายใจออก ยังประเทศอันสั้น กล่าวคืออัตภาพแห่งสนั่นและกระฉ่อนเป็นต้น ให้เต็มเร็วแล้วกืออรืมาณกัน; เพราะฉะนั้น ท่านจึงเรียกว่า " สั้น." แต่บรรดา