การเริ่มต้นวิปัสสนาในพระพุทธศาสนา : หน้า 63/217

ประโยค - ปฐมอสนับสนุกาเปล่า ภาค ๓ - หน้าที่ 62 ว่า "รูป มีอรูปเป็นหัวหน้า หรือลูป มีรูปเป็นหัวหน้า" แล้วเริ่มต้น วิปัสสนา. ถามว่า "เริ่มตั้งวิปัสสนายังไง ?" แกว่า "จริงอยู่ พระโพธิ์นั้น ครับออกจากกามแล้วก่าหนวด องค์สมาน ย่อมเห็นหัยวัด ถู ซึ่งเป็นอาศัยแห่งองค์สมานเหล่านั้น ย่อมเป็นฤๅรูป ซึ่งเป็นอาศัยแห่งฤๅวัดนั้น และย่อมเห็นิรัชกาย แม้งทั้งสิ้น ซึ่งเป็นอาศัยแห่งฤๅรูปเหล่านั้น ในลำดับแห่งการเห็นนั้น เธอย่อมกำหนดรูปและอรูปว่า องค์สมานจัดเป็นอรูป, (หย่อย) วัตถุ เป็นนิ้นจัดเป็นรูป' อีกอย่างหนึ่ง เธอนั้นรอออกจากสมาธัดแล้ว กำหนดฤๅเป็นอรูป ทั้ง ด้วยอารมบาปจิตเผินเป็นต้น ในบรรดาส่วนทั้งหลาย มีผมเป็นอาศิ และรูปซึ่งอาศิตรรูปล้น ย่อมเห็นวิญญาณพร้อมทั้ง สัมปฏิฎฐรรมซึ่งมีรูปมปลดานที่กำหนดแล้วเป็นอารมณ์ หรือรูปวัดู และทวารตามที่ตนกำหนดแล้วเป็นอารมณ์ ลำดับนั้น เธอย่อมกำหนดว่า "ฤๅรูปเป็นอรูป, จัดเป็นรูป, วิญญาณที่มีสัมปฏิฎฐรรม จัดเป็นอรูป." อีกอย่างหนึ่ง เธอรังออกจากสมาธิดแล้ว ย่อมเห็นว่า 'ครรภาและจิตเป็นที่กิเป็นอาศัยนี้แหละลมอาศสะและปีสาสะ' เหมือนอย่างว่า เมื่อสุขของช่างทองยังสุขอยู่ ลมอ้อมสัมปฏิฎฐิ ไปมา เพราะอาศัย การสุข และความพยายามอันเกิดจากการสุขนั้นของบรูษ ฉันใด, ลมหายใจเข้าและหายใจออก ย่อมเข้าออก เพราะอาศัยกายและจิต ฉันนั้นเหมือนกันแล. ลำดับนั้น เธอกำหนดลมมหายใจเข้าออก และกายว่า 'เป็นรูป,' กำหนดจิตนั้นและธรรมที่สัมปฏิฎฐิด้วยจิตว่า 'เป็นอรูป.' ครั้นเธอกำหนนามรูปบ่ออาการอย่างนั้นแล้ว ย่อมแวลงหา