การอบรมสติในพระพุทธศาสนา : หน้า 27/217

ประโยค(คํ) - ปฐมสมบัติ สภาพาเลปาน ดา - หน้าแรก 27 เป็นเครื่องนำออกที่คนกำหนดเอาแล้ว [ อรรถาธิบายวิธีอบรมสติ ๑๒ อย่าง ] ข้อว่า โส สตฺตอ อุสาสตฺติ มีความว่า กิญฺญณุ ณงนั้นนั่งอย่างนั้น และตั้งสติ ไว้อย่างนั้นแล้ว เมื่อไม่ละสติ้น ชื่อว่า มีสติหายใจเข้า ชื่อว่า มีสติ หายใจออก มีคำอธิบายว่า " เป็นผู้อบรมสติต" บัดนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า เมื่อจะทรงแสดงอาการเป็นเครื่องอบรม สติแก่สานุสติ จึงตรัสพระพุทธวจนะว่า " ทิฏฐิ วา อุสาสตฺโต" เป็นต้น สมจริงดังคำพระธรรมเสนาบดีกล่าวไว้ในวิปังค์เฉพาะแห่งสองคำ นี้ว่า " โส สตฺต อุสาสตฺต สโต ปลาสตฺต" ในปฏิสันถารว่า " ภิกษุ ย่อมเป็นผู้อบรมสติโดยอาการ ๑๒ อย่าง คือ สติของ ภิกษุผู้ความมีจิตอารมณ์เดียว ไม่ฟุ้งซ่าน ด้วยอำนาจมาหาไขว่ ยาว ย่อมดังนั้น เธอชื่อว่าเป็นผู้อบรมสติ ด้วยสติ้น ด้วยญาณ นั้น สติของภิกษุผู้ความทีจิตอารมณ์เดียว ไม่ฟุ้งซ่าน ด้วยอำนาจ ลมหายใจออกยาว ย่อมดังนั้น เธอชื่อว่าเป็นผู้อบรมสติ ด้วยสติ้น ด้วยญาณนั้น ๆ ๆ ๆ สติของภิกษุรู้ความทีจิตอารมณ์เดียว ไม่ฟุ้งซ่าน ด้วยอำนาจความเป็นผู้พิจารณาเห็นความละสั้น หายใจเข้า ด้วยอำนาจ ความเป็นผู้พิจารณาเห็นความละสั้น หายใจออก ย่อมดังนั้น เธอ ชื่อว่าเป็นผู้อบรมสติ ด้วยสติ้น ด้วยญาณนั้น..." [ มติบาหญใจเข้าและออกตามอรรถกถาวันและพระสูตร ] บรรดาบทเหล่านั้น ลองถามว่า ทิฏฐิ วา อุสาสนฺโต ได้แก่ เมื่อให้สมายใจเข้าเป็นไปอยู่ ในอรรถกถาวินัย ท่านกล่าวไว้ว่า ๑. ข. ปุจ. ๑๒/๒๖๒-๕