การแสดงธรรมในพระพุทธศาสนา : หน้า 215/252

ถ้าแม้จะแสดงธรรมแก่ภิกษุณีทั้งหลาย ย่อมแสดงโดยเคารพ ไม่ แสดงโดยไม่เคารพ ถ้าแม้จะแสดงธรรมแก่อุบาสกทั้งหลาย...อุบาสิกาทั้งหลาย....ปุถุชนทั้ง หลาย... โดยที่สุดแม้แก่คนขอทานและพรานนก ย่อมแสดงโดยเคารพ ไม่ แสดงโดยไม่เคารพ ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะตถาคตเป็นผู้หนักในธรรม เคารพในธรรม” ด้วยบุญบารมีอันเต็มเปี่ยมที่พระพุทธองค์ทรงบำเพ็ญมา เพื่อปรารถนาความเป็นพระสัมมา สัมพุทธเจ้า ผู้จะนำพาสรรพสัตว์ทั้งหลายให้ก้าวพ้นจากสังสารวัฏอันเป็นทุกข์ จึงมีพระปรีชาสามารถ ประการหนึ่ง ดังปรากฏในพระพุทธคุณว่า “อนุตตโร ปุริสทัมมสารถี” คือเป็นสารถีฝึกคนที่พึงฝึกได้อย่าง ยอดเยี่ยม การแสดงธรรม การแนะนำธรรม เพื่อฝึกฝนคนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงมีหลากหลายวิธี การ ดังจะขอยกลักษณะการแสดงธรรมพอให้เห็นเป็นแนวทางแต่เพียงสังเขป 7 ประการ คือ 1. แนะนำจากที่เข้าใจง่าย ไปหาที่เข้าใจยาก 2. แนะนำด้วยเนื้อหาที่มีความลุ่มลึกไปตามลำดับ ไม่สลับเนื้อหา หรือกระโดดข้ามไปมา 3. แนะนำให้เห็นด้วยสิ่งที่เป็นจริง หากสิ่งที่สอนนั้นสามารถแสดงให้เห็นด้วยของจริง ก็จะนำมา แสดงให้เห็นทันที หมายถึง เรื่องใดมีประสบการณ์ตรงที่ได้ไปพบ หรือเคยกระทำมาก่อน ก็จะอธิบายจนเข้าใจ 4. แนะนำตรงตามเนื้อหา ไม่ออกนอกประเด็น หากเรื่องที่พูดนั้นไม่เกี่ยวข้อง ก็จะไม่กล่าวถึง 5. แนะนำอย่างมีเหตุผล คือ เนื้อหามีความสมเหตุสมผล ผู้ฟังสามารถใคร่ครวญและตรองตามได้ 6. แนะนำอย่างพอดีกับความเข้าใจของผู้ฟัง ไม่มากเกินความจำเป็นจนจดจำไม่ไหว และไม่น้อย เกินไปจนไม่พอเหมาะแก่ความรู้ของผู้ฟัง 7. แนะนำในสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่ผู้ฟัง มุ่งหวังประโยชน์ที่ผู้ฟังจะได้รับเป็นสำคัญ หากสิ่งใด เห็นว่ายังไม่เป็นประโยชน์นัก ก็จะยังไม่กล่าวสอน นอกจากนี้ ถ้อยคำที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้ากล่าวสอนแก่ผู้ฟัง ไม่ว่าผู้ฟังนั้นจะเป็นชนชั้นกษัตริย์ พราหมณ์ คหบดี สมณะ หรือชนชั้นใดก็ตาม ล้วนมีคุณลักษณะเหมือนกันอย่างน่าอัศจรรย์ กล่าวคือ มีลีลา ในการแสดงธรรมครบถ้วนทั้ง 4 ประการ คือ 1. แจ่มแจ้ง (สันทัสสนะ) หมายถึง ทำให้ผู้ฟังเข้าใจเนื้อหาธรรมะที่กล่าวสอนได้อย่างแจ่มแจ้ง ชัดเจน หมดความสงสัย 204 DOU แม่บทการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา