การตั้งความเพียรในพระธรรมคำสั่งสอน : หน้า 88/252

(พระพุทธเจ้า) ดูก่อนโสณะ เธอจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน คราวใดสายพิณของเธอตึงเกิน ไป คราวนั้นพิณของเธอมีเสียงหรือใช้การได้บ้างไหม ? (พระโสณะโกฬิวิสะ) หาเป็นเช่นนั้นไม่ พระพุทธเจ้าข้า (พระพุทธเจ้า) ดูก่อนโสณะ เธอจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน คราวใดสายพิณของเธอ หย่อนเกินไป คราวนั้นพิณของเธอมีเสียงหรือใช้การได้บ้างไหม ? (พระโสณะโกฬิวิสะ) หาเป็นเช่นนั้นไม่ พระพุทธเจ้าข้า (พระพุทธเจ้า) ดูก่อนโสณะ เธอจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน คราวใดสายพิณของเธอไม่ถึง นัก ไม่หย่อนนัก ตั้งอยู่ในคุณภาพสม่ำเสมอ คราวนั้น พิณของเธอมีเสียงหรือใช้ การได้บ้างไหม ? (พระโสณะโกฬิวิสะ) เป็นอย่างนั้น พระพุทธเจ้าข้า (พระพุทธเจ้า) ดูก่อนโสณะ เหมือนกันนั่นแล ความเพียรที่ปรารภเกินไปนัก ย่อมเป็นไป เพื่อความฟุ้งซ่าน ความเพียรที่ย่อหย่อนนัก ก็เป็นไปเพื่อเกียจคร้าน เพราะ เหตุนั้นแล เธอจงตั้งความเพียรแต่พอเหมาะ จงทราบข้อที่อินทรีย์ทั้งหลาย เสมอกัน และจงถือนิมิตในความสม่ำเสมอนั้น ต่อมา เมื่อท่านเข้าใจวิธีการแล้ว จึงได้หลีกออกไปเพื่อทำความเพียรแต่เพียงผู้เดียวและตั้งอยู่ใน ความไม่ประมาท ไม่นานนักก็ได้บรรลุธรรม เป็นพระอรหันต์ในที่สุด จากเรื่องนี้จะเห็นว่า เดิมพระโสณะโกฬิวิสะปรารภความเพียรอย่างหนักจนเกิดความท้อ ถึงกับจะสึก ออกไปเป็นฆราวาส ด้วยความไม่เข้าใจว่าอย่างไรจึงจะพอดี แต่ครั้นเข้าใจนัยที่พระพุทธองค์ทรงอุปมาให้ฟัง จึงทำให้ท่านบรรลุธรรมได้อย่างง่ายดาย 4.4.3 ผลเสียของการเข้าใจนัยผิด การเข้าใจความหมายผิด ย่อมมีผลต่อการฝึกฝนอบรมตนเอง และคุณธรรมที่จะเกิดขึ้นตามมา เช่น อาจทำให้ปฏิบัติไม่ถูกต้องอย่างเต็มที่ ผลการปฏิบัติก็จะไม่มีความสมบูรณ์ และบางครั้งความเข้าใจผิดก็นำ ไปสู่การปฏิบัติที่ผิดทำนองคลองธรรม แทนที่กุศลธรรมจะเกิด กลับกลายเป็นเกิดอกุศลธรรมขึ้นแทน ดังเช่น พระอริฏฐะ ผู้มีความเห็นผิดไปจากคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ดังนี้ เรียบเรียงจาก “เรื่องพระอริฏฐะ มิจฉาทิฏฐิ”, พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์, มก. เล่มที่ 4 ข้อ 662 หน้า 714 บทที่ 4 ขั้ น ต อ น ที่ 2 อัตถั ญ ญ DOU 77