มัตตัญญูและธรรมวินัย : หน้า 250/252

4. มัตตัญญู ก็ภิกษุเป็นมัตตัญญูอย่างไร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้จักประมาณในการรับ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร หากภิกษุไม่พึงรู้จักประมาณในการรับจีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร เราก็ไม่พึงเรียกว่าเป็นมัตตัญญู แต่เพราะภิกษุรู้จักประมาณในการรับจีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ฉะนั้น เราจึงเรียกว่าเป็นมัตตัญญู ภิกษุเป็นธัมมัญญ อัตถัญญู อัตตัญญู มัตตัญญู ด้วยประการฉะนี้ ฯ 5. กาลัญญู ก็ภิกษุเป็นกาลัญญูอย่างไร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้จักกาลว่านี้เป็นกาลเรียนนี้เป็นกาลสอบถาม นี้เป็นกาลประกอบความเพียร นี้เป็นกาลหลีกออกเร้น หากภิกษุไม่พึงรู้จักกาลว่า นี้เป็นกาลเรียน นี้เป็น กาลสอบถาม นี้เป็นกาลประกอบความเพียร นี้เป็นกาลหลีกออกเร้น เราก็ไม่พึงเรียกว่าเป็นกาลัญญู แต่เพราะ ภิกษุรู้จักกาลว่า นี้เป็นกาลเรียน นี้เป็นกาลสอบถาม นี้เป็นกาลประกอบความเพียร นี้เป็นกาลหลีกออกเร้น ฉะนั้น เราจึงเรียกว่าเป็นกาลัญญู ภิกษุเป็นธัมมัญญู อัตถัญญู อัตตัญญู มัตตัญญู กาลัญญู ด้วยประการ ฉะนี้ ฯ 6. ปริสัญญ ก็ภิกษุเป็นปริสัญญอย่างไรภิกษุในธรรมวินัยนี้ย่อมรู้จักบริษัทว่านี้บริษัทกษัตริย์นี้บริษัทพราหมณ์ นี้บริษัทคฤหบดี นี้บริษัทสมณะ ในบริษัทนั้น เราจึงเข้าไปหาอย่างนี้ จึงยืนอย่างนี้ จึงทำอย่างนี้ จึงนั่ง อย่างนี้ จึงนิ่งอย่างนี้ หากภิกษุไม่รู้จักบริษัทว่านี้บริษัทกษัตริย์...จึงนิ่งอย่างนี้ เราก็ไม่พึงเรียกว่าเป็นปริสัญญ แต่เพราะภิกษุรู้จักบริษัทว่านี้บริษัทกษัตริย์...จึงนิ่งอย่างนี้ ฉะนั้นเราจึงเรียกว่าเป็นปริสัญญภิกษุเป็นธัมมัญญู อัตถัญญู อัตตัญญู มัตตัญญู กาลัญญู ปริสัญญู ด้วยประการฉะนี้ ฯ 7. ปุคคลปโรปรัญญู ก็ภิกษุเป็นบุคคลปโรปรัญญอย่างไร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้รู้จักบุคคลโดยส่วน 2 คือ บุคคล 2 จําพวก คือ พวกหนึ่งต้องการเห็นพระอริยะ พวกหนึ่งไม่ต้องการเห็นพระอริยะบุคคลที่ไม่ต้องการเห็นพระอริยะ จึงถูกติเตียนด้วยเหตุนั้นๆ บุคคลที่ต้องการเห็นพระอริยะ จึงได้รับความสรรเสริญด้วยเหตุนั้นๆ บุคคลที่ ต้องการเห็นพระอริยะก็มี 2 จำพวก คือ บทที่ 10 ความสัมพันธ์ของคุณกโมก คัลลานสูตร กับธัมมัญญสูตร DOU 239